دوربین قضاوت را به سمت خود بچرخانیم

دومین جلسه از دوره دوم کارگاه‌های آموزش مجازی همسفران کنگره۶۰ نمایندگی آزادشهر با استادی همسفر ناهید، مرزبان خبری با دستور جلسه«قضاوت و جهالت» در روز شنبه ۹ تیرماه ۱۴۰۳ برگزار شد.

خلاصه سخنان استاد:

زمانی که انسان آفریده شد و پا به کره خاکی نهاد، قضاوت نیز همراه او بود و در وجود او نهادینه و به صورت فطری وجود داشت. قضاوت یک موضوع حیاتی برای انسان است؛ البته در این‌جا منظور همان قضاوت به‌جا و به موقع و درست است و در مورد خود.

قضاوت یعنی انتخاب، انتخاب یک راه، خوب یا بد، بیراهه یا مسیر درست و صراط مستقیم، به سوی خوشبختی یا بدبختی. جناب مهندس در سی‌دی جهالت و قضاوت می‌گویند:«زمانی که خداوند انسان را خلق کرد، ساکنین پرسیدند چرا خلق کردی؟ فرمودخلق کردم و اختار دادم و نمی‌خواهم مانند یک حیوان دست آموز باشد؛ می‌خواهم سرنوشتش را به دست خودش بدهم تا خودش راهش را انتخاب کند» اینجا بود که قضاوت کردن در مورد خودش و مسیرش اتفاق افتاد.

انسان از زمانی که به دنیا آمد همیشه در حال قضاوت لحظه به لحظه است. قضاوت در مورد خودم می‌تواند سودمند باشد و مرا در انتخاب درست از نادرست هدایت کند. همیشه یک دو راهی در زندگی وجود دارد: راهی که ما را به به صلح، آرامش و هدف تعین شده می‌رساند و راهی که به مقصد نامعلوم و ناکجا آباد می‌برد. گاهی راه، سخت، طاقت فرسا و خارستان است و گاهی راه هموار، راحت و گلستان است؛ این ظاهر قضیه است؛ راهی که به ظاهر سخت و خارستان است ما را به آسایش می‌رساند و راهی که به ظاهر گلستان است ما را به سوی جهنم و ناکجا می‌رساند؛ این همان شعبده خلقت است.

مثال: انسانی که از راه درست و ارزشی تلاش و کوشش می‌کند و برای خانواده‌اش آسایش و رفاه تامین می‌کند در سخت‌ترین شرایط کاری، در گرما و سرما، این انسان بعد از چهل سال هم خودش در آسایش است و هم پس از چندین سال خانواده و بازماندگانش در رفاه مادی و آسایش هستند؛ ولی انسانی که راهی را برای تامین خود و خانواده انتخاب می‌کند یک راه آسان و بدون زحمت مثلا فروش شیشه، را انتخاب می‌کند و درآمدی که باید در عرض چهل سال بدست بیاورد، دو سه روزه به دست می‌آورد عاقبت پس از یک‌ماه یا شش‌ماه سر از زندان و یا سرش بالای دار می‌رود و به قول معروف ناکجا آباد.
مثال دیگر روزه گرفتن کاری است مشکل و طاقت فرسا ولی ما را به سلامتی جسم می‌رساند و خوردن و خوابیدن در ماه رمضان کاری است بسیار راحت و آسان و عاقبت و نتیجه آن، دچار امراض مختلف شدن. بنابراین انتخاب و همان قضاوت که به نوعی انتخاب ما است بسیار مهم می‌باشد.

بنابراین قضاوت همان‌طور که گفتیم یک مسئله حیاتی است و مشکل قضاوت از آنجا شروع می‌شود که ما قضاوت خود را راجع به دیگران، اموری که به ما مربوط نمی‌شود شروع می‌کنیم. قضاوت چگونه شروع می‌شود؟ زمانی که ما به دیگران سوءظن می‌بریم و یا گمان بد راجع به دیگران می‌کنیم و در افکار منفی خود غرق در تجزیه و تحلیل کارهای دیگران می‌‌شویم؛ با یک تفکر منفی شروع می‌شود و حس ما نسبت به طرف مقابل دچار خشم، کینه، حسادت و... در اینجا بر مسند قضاوت می‌نشینیم و شروع به تجسس کردن در زندگی آن شخص می‌کنیم و یک پله نیز بالاتر می‌رویم و حکم هم صادر می‌کنیم و بی خبر از این‌که چه تخریب و فجایعی در زندکی آن شخص به وجود می‌آوردیم چه بسا تخریبی باشد غیر قابل جبران.

قضاوت کردن در جایگاه قاضی و یک متخصص است نه من، قاضی کارش برقراری عدالت و دفاع از حق و حقیقت است و آن هم با بکارگیری علم و دانش قضاوت و جمع آوری دلایل و مستندات درست و معتبر برای صدور حکم با این همه گاهی یک قاضی عادل هم دچار اشتباه و صدور یک حکم نادرست می‌شود و عدالت بر قرار نمی‌شود و حق پایمال می‌شود، چه رسد به ما که اصلا در مقام قضاوت کردن و قاضی نیستیم نباید به خود اجازه دهیم وارد این حوضه شویم و در زندگی دیگران تجسس و قضاوت کنیم.

بعد از قضاوت، وارد مرحله جهالت می‌شویم.
جهالت از کجا سرچشمه و به وجود می‌آید؟ تمام ظن‌های بد، تفکرات منفی، خودخواهی، حسادت و بخل، کینه، بی‌مسئولیتی و... همه این‌ها زائیده جهل و جهالت هستند؛ جهالت از عدم و نداشتن دانایی به وجود می‌آید، مانند تاریکی که به علت نبود روشنایی و نور پدید می‌آید.

در تمام سیستم ها قضاوت کردن از روی جهالت انجام می‌شود، در سیستم‌هایی مثل، اداره، خانواده، دانشگاه، دولت، کشور، سیستم خودمان کنگره همیشه، در معرض خطر قضاوت از روی جهالت هستند. در کنگره نیز این اتفاق ممکن است رخ دهد، مثلا یک رهجو یک مرزبان، راهنما، ایجنت، مورد قضاوت قرار بگیرند یا اینکه دیگران و یکدیگر را مورد قضاوت قرار بدهند.

قضاوت نادرست که از روی جهل و با یک تفکر منفی شروع می‌شود؛ مثال: مرزبان یک قانون شکنی را توسط یک عضو کنگره یا رهجو مشاهده می‌کند اگر با حس خوب و از روی خیرخواهی تذکر دهد و جلوی بی‌قانونی را بگیرد مسلما نتیجه سودمند و شخص در مسیر درست قرار می‌گیرد و اگر مرزبان با حسی که برگرفته از خشم، کینه، نفرت و حسادت است در این موضوع وارد شود و بخواهد چیزی را اصلاح کند امکان پذیر نیست و نتیجه عکس خواهد داد و چه بسا باعث ایجاد تخریب بیشتر در سیستم هم شود.

نتیجه این‌که باید یاد بگیریم در ٱمور دیگران که به ما ارتباطی ندارد دخالت نکنیم، ظن و گمان بد را از تفکر خود در مورد موضوعات پیش آمده دورکنیم، با حس و گمان بد به اصلاح دیگران نپردازیم؛ اگر در مواجه شدن با مسائل، حس‌های بد در ما شکل گرفت بدانیم از روی جهل وارد قضاوت شده‌ایم و نمی‌توانیم آن موضوع راحل و اصلاح کنیم فقط به آن مشکل دامن می‌زنیم.

دوربین قضاوت کردن را به سمت و سوی خود بچرخانیم و بر روی دیگران و رفتار آنها ذون نکنیم و سعی کنیم خودمان را ببینیم که در چه وضعیتی هستیم و کارهای خودمان را مورد بررسی و بازبینی قرار دهیم. قضاوت کردن در مورد دیگران کار ما نیست در مورد آنها به قضاوت ننشینیم و با قضاوت شهر وجودی دیگران را تخریب نکنیم و حس‌های منفی که باعث قضاوت می‌شود حتی اگر به زبان و عمل نیاوریم و فقط در تفکر ما شکل بگیرد؛ باعث تخریب‌های جبران ناپذیری هم برای دیگران هم برای خودمان می‌شود.

عکس: همسفر فاطمه، مرزبان
ویراستاری و ارسال: همسفر ناهید، مرزبان خبری
همسفران نمایندگی آزادشهر