تفکر عمیق در برابر قضاوت سطحی

قضاوت به معنای داوری کردن و جهالت به معنای ندانستن است. جهالت در اثر فقدان دانایی به وجود می‌آید. زمانی که دانایی در فرد زیاد می‌شود جهالت و میوه‌های آن مانند ترس، ناامیدی، منیت و قضاوت نا‌به‌جا از بین می‌رود. یکی از میوه‌های جهالت مصرف موادمخدر است که با درمان فرد و رسیدن به دانایی صفات ناپسند نیز از بین می‌روند. قضاوت یکی از ویژگی‌های انسان و یکی از کارکردهای مغز انسان است و به‌طور فطری در انسان قرار دارد. خداوند انسان را بر سرنوشت خود حاکم کرده و قدرت انتخاب و اختیار به او داده است تا شرایط و موقعیت‌ها را بسنجد و گزینه بهتر و درست‌تر را انتخاب کند.
زمانی که فرد یا موقعیتی را مورد قضاوت قرار می‌دهیم در حال سنجیدن آن موقعیت و آن شخص هستیم تا بدانیم که امن است یا نه. این امر برای حفظ بقای ماست و به‌طور ناخودآگاه صورت می‌گیرد و ما را به یک درک سطحی از پدیده‌ها می‌رساند. درک واقعی نیاز به تفکر، آگاهی، صبر، همدلی و شفقت دارد. ما از صبح که بیدار می‌شویم تا شب مشغول قضاوت کردن و بررسی امور هستیم، آیا غذا بخورم یا نخورم؟ به کنگره بروم یا نروم؟ اگر این مسئله در اموری که به ما ارتباطی ندارد صورت بگیرد کارکرد منفی پیدا می‌کند.

ما باید در مورد زندگی و کارهای خودمان قضاوت کنیم. قضاوت بر زندگی و روابط ما تأثیر می‌گذارد. اگر دائم دیگران را قضاوت کنیم، این امر باعث دوری ما از دیگران و ایجاد حس بد نسبت به آن‌ها می‌شود و روابط اجتماعی ما را دچار مشکل می‌کند. یکی از قوانین کنگره این است که در امور شخصی دیگران تجسس نکنیم، در این سیستم، شغل دیگران، تعداد فرزندان، وضعیت تأهل، حقوق دیگران و غیره ارتباطی به ما ندارد؛ زیرا این‌ها مقدمه‌ای است برای این که ما در مورد دیگران قضاوت کنیم.
قضاوت نکردن کار آسانی نیست؛ زیرا کارکرد طبیعی مغز است. مغز به‌طور مداوم در حال تولید افکار و قضاوت کردن است. تنها کاری که می‌توانیم انجام دهیم این است که آگاهی خود را بالا ببریم تا براساس قضاوت‌هایمان رفتار نکنیم. همچنین باید بدانیم که ما هم بدون عیب و نقص نیستیم و به جای تمرکز روی نکات منفی دیگران، روی نکات مثبت دیگران تمرکز و از قضاوت‌های عجولانه پرهیز کنیم.
اگر قضاوت و پیش‌داوری به ذهن ما آمد با آن همراه نشویم و آن را در ذهن خود گسترش ندهیم. یکی از ریشه‌های قضاوت کردن منفی، بدبینی و داشتن سوء‌ظن نسبت به دیگران است. خداوند در قرآن می‌فرماید: «یا ایها الّذین آمنوا اجتنبوا کثیراً من الظن، إن بعض الظن إثم؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید از بسیاری از گمان‌ها بپرهیزید؛ چرا که بعضی از گمان‌ها گناه است.» یکی از راه‌ها برای دوری از بدبینی تقویت ویژگی خوش‌بینی و دیدن نکات مثبت دیگران است. گاهی افراد ظاهر‌بین و کسانی که زود قضاوت می‌کنند، با دیدن ظاهر کسی یا چیزی سریع در مورد خوب یا بد بودن آن قضاوت می‌کنند. این نشانه سطحی‌نگری است.
قضاوت باید بر اساس تحقیق و تفکر انجام شود و نباید بر اساس ظاهر یا یک رفتار خوب یا بد قضاوت کنیم. بعضی از انسان‌ها به جای تمرکز روی عیب و نقص‌های خود و تلاش برای رفع آن‌ها رفتار دیگران را زیر ذره‌بین قرار می‌دهند و شروع به عیب‌جویی و قضاوت می‌کنند؛ این نشانه خودبینی و منیت فرد است که خود را بی‌عیب و نقص می‌بیند. قضاوت همیشه بد نیست؛ به‌طور مثال می‌توانیم برای انتخاب شریک، ازدواج، دوست و شغل قضاوت کنیم و تنها نباید قضاوت بی‌جا انجام دهیم.

نویسنده: همسفر زهرا رهجوی راهنما همسفر مریم (لژیون نهم)
ویراستاری و ارسال: راهنمای تازه‌واردین همسفر سعیده
رابط خبری: راهنمای تازه‌واردین همسفر زهرا
همسفران نمایندگی صالحی