آسیب شناسی خانواده

چهارشنبه مورخ 17/03/1391 نهمین جلسه از دوره چهل و دوم سری کارگاههای آموزش جهان بینی کنگره 60 با نگهبانی آقای مهندس حسین دژاکام و استادی آقای حسین فاکر (استاد دانشگاه) و دبیری سرکار خانم فهیمه با دستورجلسه "خانواده" رأس ساعت 16:45 آغاز به کار نمود.
ابتدا آقای مهندس راجع به سریالی در گذشته صحبت کردند که پیامی زیبا در آن نهفته بود.

سخنان آقای مهندس:

کاروانی بود که می خواست از منطقه ای عبور کند که پیرمردی بلد راه آنها بود و کاروان را هدایت می کرد، در مسیر دزدان آنها را می بینند، اوج فیلم زمانی بود که قلی خان می گوید من راهزن بودم و هزاران کاروان را مورد حمله خود قرار دادم، تصمیم گرفته ام یک کاروان را به مقصد برسانم اما نتوانستم، نتیجه می گیریم همه ما هزار رقم سختی ایجاد کرده ایم، هزاران زخم زبان زده ایم، حال هزاران نفر را خراب کرده ایم، با هزاران نفر قهر کرده ایم و ... آیا می توانیم به یک نفر کمک کنیم؟ آیا قدرت داریم که یک نفر را ببخشیم؟ آیا توان این را داریم که یک نفر را از ظلمت به طرف نور هدایت کنیم؟ آیا توان این را داریم که کسی را سرزنش نکنیم و پشت دیگران غیبت نکنیم؟ آیا می توانیم در کار دیگران فضولی و تجسس نکنیم؟
 

کیست که مرتکب اشتباه نشده باشد و گناه نکرده باشد؟

کلمه مسلمان از تسلیم می آید، رسیدن به جایگاه تسلیم یعنی اینکه در مقابل اراده خداوند تسلیم باشیم، جایگاه بسیار والایی است، اگر توانستیم عشق و محبت بلاعوض بدهیم، اگر توانستیم ببخشیم و گذشت کنیم، آنگاه واقعا مرد صفت هستیم.

ای بسا زن ها ز مرد مردانه تر            ای بسا مردها ز زن در خانه تر

تخریب کردن برای همه وجود دارد و باید روی خود کار کنیم.

سخنان استاد:

صحبت امروز راجع به مبحثی است که همگی با آن آشنا هستید اما در عین حال می تواند معضل هم باشد، من بیشتر معتقد به کار عملیاتی و کاربردی هستم، همگی کم و بیش می دانیم خانواده چیست، پدر، مادر، زن و شوهر، اختلافات، آسیب شناسی و ... چه هستند، در عین حال دانستن این مسائل در چهارچوب علمی نیز کمک کننده است.

ما نقطه نظرات را از دو بعد جامعه شناختی و روانشناسی البته به طور خلاصه بیان می کنیم، مسائل خانوادگی که تحت عنوان آسیب شناسی خانواده به آن می پردازیم، از دیدگاه جامعه شناسی است و بخش درمان آن مربوط به خانواده درمانی یا زوج درمانی و یا گروه درمانی است.
 

خانواده چیست:

جامعه شناسان معتقدند خانواده سازمانی اجتماعی است که متشکل از پدر، مادر و کودک و احتمالا بستگانی می باشد، خانواده از دیدگاه جامعه شناسان انواع متفاوتی دارد که ساده ترین آن خانواده مستقل است که به آن خانواده هسته ای نیز می گویند، در حقیقت زن و مرد تشکیل خانواده می دهند و بعد کودک اضافه خواهد شد، همچنین خانواده گسترده داریم که در آن پدر و مادر می خواهند فرزندان بعد از ازدواج با آنها زندگی کنند که امروزه چنین خانواده ای بسیار کم دیده می شود.

چیزی که بسیار مهم است معضلات ناشی از اختلافات خانوادگی است، متاسفانه ما در شرایط فعلی مشکلات خانوادگی زیادی می بینیم، سخن از آسیب شناسی خانواده، سخن از عواملی است که بهداشت روانی خانواده و ازدواج را تهدید می نماید.

مسئله بهداشت روانی و بهداشت خانواده و ازدواج از ارکان مهم خانواده است، وقتی به مسئله آسیب شناسی می پردازیم و این ارکان در خطر هستند مسئله بسیار جدی است، از عوامل آسیب شناسی می توان به ناهنجاری های رفتاری و اجتماعی و اخلاقی تک تک افراد خانواده عمدتأ زن و مرد اشاره کنیم، از این رو شناخت آسیب شناسی می تواند شناخت عواملی باشد که موجب عدم موفقیت ازدواج و شکل گیری مشکلات خانواده شود و از سویی دیگر روش های پیشگیرانه ای که مورد نظر ماست که من به شخصه بسیار روی این مسائل در مورد کسانی که به من رجوع می کنند می پردازم.

یک جامعه شناس موفق زمانی می تواند مسائل را از دیدگاه جامعه شناسان حل کند که در جامعه حضور داشته باشد، جامعه را لمس کند و فرد را بشناسد.

وقتی صحبت از طبقات جامعه می کند، طبقات را لمس کرده باشد، من فکر می کنم در مورد این مسائل هیچ شخصی صاحب نظرتر از خود خانواده نیست.

از عواملی که آسیب شناسی خانواده را جدی تر می کند و سرلوحه مسائل است، مسئله مالی است، صرفا مسائل اقتصادی و مالی، بی پولی یا کم پولی نیست، چه بسا خانواده هایی از نظر مالی در سطح خوبی هستند ولی متاسفانه معضلات اجتماعی را دارند، علل روانی، اجتماعی، فرهنگی و مسائل دیگر وجود دارد.

زندگی زناشویی برپایه اشتراک بنا شده است، از این رو به کار بردن عباراتی مانند: فلان چیز متعلق به من است یا فلان چیز را پدرم برای من تهیه کرده است و امثال آنها باعث ایجاد مشکلاتی می شود و در چهارچوب مسائل مادی می گنجد.
 

زوج جوانی که آگاه و بصیر هستند می توانند این مسائل را با خود حل نمایند، یعنی کلمه من تبدیل به ما شود و این زیباست، موضوع انتقاد پذیری هم در بحث ما می گنجد، اگر ما پدیده انتقادپذیری را در زندگی خود نهادینه کنیم بسیار خوب است، از انتقاد نترسیم چرا که انتقاد نوعی سازندگی است.

یکی دیگر از مسائل که موجب مشکلات عدیده می شود، مسئله تحکم و حساب کشی است، ما در زندگی خانوادگی می بینیم که بعضی از افراد دوست دارند از طرف مقابل حساب کشی نمایند.
 

مانند کجا بودی؟ چه کار می کردی؟ چرا چنین کاری کردی؟ البته لازمه زندگی درست شفافیت است و رازی بین زن و مردی که زندگی زناشویی را آغاز کرده اند، نباید باشد.

اگر قرار باشد کنجکاوی طرف مقابل را بر انگیخته کنیم، مفهومی دیگر دارد و آن تلاش برای نابودی زندگی است، چه بهتر است این روش را از زندگی کنار بگذاریم، از ابتدای زندگی باید شفافیت در زندگی باشد، یعنی دروغ، ریا، دخالت دیگران و ... نباشد، البته دخالت پدر و مادر طرفین به منزله حسن نیت آنهاست ولی زمانی که زندگی مشترک آغاز شد لازم است زن و شوهر راجع به زندگی خود اظهار نظر نمایند.
 

سلطه گری یا سلطه جویی از طرف مرد یا زن کاملا اشتباه است و به هیچ وجه نباید چنین چیزی باشد، جامعه امروزی، جامعه انفجار اطلاعات است.
 

اصولا زمانی که نهاد خانواده شکل می گیرد با این هدف است که نفر بعدی یعنی فرزند به جمع آنها بپیوندد، آیا آمادگی وجود دارد؟ آیا زن و شوهر در مورد مسائل زندگی به صورت نسبی به توافق رسیده اند؟

اگر به این مسائل توجه نشود و تنها بخواهند صاحب فرزند شوند، یک مشکل یا مشکلات آسیب شناسی اضافه خواهد شد و اگر به این مسائل توجه شود و تنها قصد وجود فرزند نباشد یعنی زن و شوهر به توافق نسبی رسیده اند.

زمانی که کودک وارد زندگی می شود، زندگی سخت تر خواهد شد و علاوه بر داشتن امکانات مالی جوابگویی به خواسته های فرزند هم اضافه خواهد شد و بحث مربوط به خود را دارد.

اگر نیازهای اولیه فرزند برآورده شود تا چه حد درست است و اگر امکانات کم است چه باید کرد؟ امروز کودکانی هستند که شیطنت بسیار زیادی دارند، معلمان از آنها راضی نیستند و ... با دادن ریتالین به کودک او را می خوابانند، بدون توجه به نیازهای او و در نظر گرفتن مشکلات هورمونیک او.

کودک دارای انرژی می باشد و باید آن را تخلیه کند، بعضی که امکانات دارند کودکان خود را به مهد کودک می فرستند که چنین محیطی هم جایی برای تخلیه انرژی او به صورت کامل نیست، بیش فعالی و ناسازگاری و یا افسردگی از دیگر مسائلی است که ممکن است کودکانی به آن مبتلا باشند، ما در قضیه کودکان مخصوصا در دهه اول زندگی یعنی شکل گیری شخصیت آنها، باید اعتقاد داشته باشیم که درک بالایی دارد، بهداشت روانی  را به معنی واقعی در نظر بگیریم.

اگر ما امکانات رفاهی و مالی نداریم بهتر است دارای فرزند نشویم، اگر در اتاقی به همراه خانواده همسر یا خود زندگی می کنیم بهتر است دارای فرزند نشویم چراکه در آینده مشکلاتی پیش می آید که به صورت ناسازگاری ها بیان می شود.

قسمت دوم بحث ما راجع به درمان آسیب شناسی خانواده می باشد که نوعی روش درمانی است، در مسئله خانواده درمانی قطعا محور پدر و مادر و اعضای خانواده است، معمولا درمانگر بیشتر شنونده است البته موضوع تعارض مطرح می شود، این روش بسیار کارساز و ساده است، شاید گروه درمانی های حرفه ای کمتر از خانواده درمانی ها نباشد و نمونه آن لژیون هایی است که در کنگره موجود می باشد، شاید فردی حاضر نباشد مسائل خصوصی را در جایی بیان کند اما در لژیون ها بیان می کند و به نتیجه هم می رسد.

در حقیقت هدف ما از گروه درمانی، حل و تخفیف تعارضات بیماری زاست، در زمینه مسائل زناشویی درمانی یا زوج درمانی، محور زن و شوهر هستند یا یکی از اعضای خانواده که مشکل ایحاد کرده اند، در زمینه مسائل زوج درمانی پدیده ای در گروه درمانی داریم که نمونه آن لژیون ها در کنگره می باشد، در گروه درمانی هم خیلی از مسائل حل می شود اما تفاوت در این است که در گروه درمانی یکی از اعضای خانواده یعنی زن یا شوهر را با نظارت درمانی، نقشی به آن می دهند، البته همیشه نمی شود از چنین روش های درمانی که در چهارچوب روانشناسان است استفاده نمود، مسلما زمانی که زن یا شوهر یا هر دوی آنها تصمیم به جدایی گرفته اند این روش به درد آنها نمی خورد و آنها تصمیم به طلاق گرفته اند، این روش دارای محدودیت نیز می باشد یا افرادی که دارای اختلالات روانی یا سایکوز هستند.

سایکوزها شامل بیماری هایی مانند اسکیزوفرنی یا دو قطبی ها هستند که بسیار خطرناک می باشند و احتیاج به درمان توسط متخصص و روانپزشک وجود دارد، درمان برای چنین افرادی بسیار کم است.

ناگفته نماند که بخش مهم کار ما کاربردی و عملیاتی است.

در ادامه جناب مهندس به نکته ای اشاره نمودند:

سخنان آقای دکتر بسیار مهم بود و مهمترین نکات آن این بود که در زندگی مشترک باید از کلمه ما استفاده شود و من نباشند، همچنین بهداشت روانی.

بهداشت فیزیکی هم نقش بسزایی دارد و بسیار مهم است و باید نظافت رعایت شود و این مسئله بسیار مهم و کلیدی و بسیار مهم می باشد، افراد بسیاری قبل از بهداشت فیزیکی به مسائل زناشویی می پردازند و خاطره بسیار بدی برای زن یا مرد به جا می ماند، این نکته باید رعایت شود، باید از عطر استفاده نمائید، باید لباس مرتب بپوشید و ... یکی از ویژگی های بسیار مهم رسول خدا این بود که از عطر و بوی خوش استفاده می کرد، خلق خوش و بوی خوش هر دو خوب هستند.

اگر می خواهید خلق خوبی داشته باشید، باید تمام خانم ها و آقایان بیاموزید که هر صبح به حمام بروید، وقتی از خواب بیدار می شوید حمام کنید و تمام لباس های خود را عوض کنید.

نویسنده: همسفر الناز رک
منبع: وبلاگ لژیون همسفر فتحی