تغییر، بدون عمل ممکن نیست

«دو صد گفته چون نیم کردار نیست». بشر امروزی باوجود توسعه فناوری و انبوه دانش، گاه در تصمیم‌گیری و عمل دچار فلج رفتاری می‌شود و در چنین شرایطی، بازخوانی آموزه‌های عرفانی و اخلاقی می‌تواند راهی برای بازسازی ذهن و زندگی باشد. کتاب «عشق، چهارده وادی برای رسیدن به خود» از مهندس حسین دژاکام با ساختار چهارده وادی مسیر سلوک انسان را ترسیم می‌کند؛ این کتاب یکی از متون کلیدی در نظام فکری و درمانی جمعیت احیای انسانی کنگره۶۰ است و به بیانی ساده، اما عمیق به تبیین این وادی‌ها می‌پردازد که نقشه راه انسان برای خروج از تاریکی، جهل، اعتیاد و رنج است.

وادی پنجم که محور این مقاله است از مهم‌ترین این گام‌ها به شمار می‌آید؛ این وادی، پل ارتباطی میان چهار وادی اول که بیشتر ذهنی، درونی و شناختی بودند و وادی‌های بعدی که وارد عرصه عمل می‌شوند است. در این وادی بیان می‌شود که «در جهان ما تفکر، قدرت مطلق حل نیست؛ بلکه توأم با رفتن و رسیدن، آن را کامل می‌نماید».

این وادی به خواننده یادآور می‌شود که صرفاً اندیشیدن کافی نیست و برای ایجاد تغییر باید حرکت کرد تا تفکر به نتیجه برسد. تفکر جرقه‌ای است که روشن می‌شود؛ اما بدون عمل، آن شعله به گرما و نور تبدیل نمی‌شود؛ زیرا تا زمانی که فرد از جای خود بلند نشده، وارد سفر نشود و بااراده، مسیر را طی نکند، هیچ اتفاقی نخواهد افتاد‌. فردی که فقط می‌اندیشد؛ ولی حرکت نمی‌کند در همان تاریکی باقی خواهد ماند؛ اما کسی که حتی با گام‌های لرزان به سمت تغییر قدم بردارد، به‌تدریج در مسیر روشنایی قرار می‌گیرد.

تجربه‌های بی‌شماری در کنگره این نکته را تأیید می‌کند که اعضاء پس از پذیرش وادی پنجم و آغاز حرکت واقعی، دگرگونی‌های شگفت‌انگیزی در جسم، روان و جهان‌بینی خود تجربه می‌کنند. در مواجهه با مشکلات، اگر تنها به فکر کردن اکتفا کنیم، چرخه‌ای از سردرگمی و تکرار شکل می‌گیرد؛ اما حتی با یک گام کوچک عملی، روند حل مسئله آغاز می‌شود. همان‌طور که عطار نیشابوری می‌گوید:

تو پای به ره در نه و از هیچ مپرس
خود راه بگویدت که چون باید رفت

به‌عبارت‌دیگر اندیشه، فقط مقدمه تغییر است؛ همان‌طور که کشاورز با نقشه‌کشی به محصول نمی‌رسد، همچنین در علوم عملی، نظریه بدون آزمایش و پیاده‌سازی ارزشی ندارد؛ انسان نیز با فکر کردن صرف، نمی‌تواند به رشد واقعی دست یابد. تفکر زمانی به نتیجه می‌رسد که با عمل هدفمند همراه شود؛ بنابراین اندیشه‌ای که در حد خیال باقی بماند، نه‌تنها مفید نیست؛ بلکه ممکن است منجر به خودفریبی هم شود‌.

طبق فرمایش آقای مهندس دژاکام تنها فکر کردن به غذا، انسان را سیر نمی‌‌کند؛ بلکه ساختار ذهنی باید به ساختار عملی منجر شود و این ساختار عملی نیازمند پندار سالم، گفتار سالم و کردار سالم است و برای آن باید از حالت اضطراب، ترس، عدم اعتمادبه‌نفس، ناامیدی و سایر نکات منفی و ضد ارزش‌ها خارج شویم تا به مرحله آرامش قدم بگذاریم و بتوانیم خواسته‌های خود را عملی کنیم و برای این‌که بتوانیم از مواردی که در بالا گفته شد خارج شویم، باید پله‌هایی را در طول زمان طی کنیم که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.

۱) بازگشت از ضد ارزش‌ها: برای آغاز حرکت واقعی، فرد باید از ضد ارزش‌ها عبور کند و با مراجعه به درون خود و تفکر کردن متوجه می‌شود که چه عملی ارزش و چه عملی ضد ارزش و ضد اخلاقی است. «آفتاب آمد دلیل آفتاب»؛ ضد ارزش‌هایی مثل دروغ، دزدی، رشوه گرفتن، مصرف مواد مخدر، تجاوز به حریم دیگران، تجسس و ... هویت رفتاری فرد را تحریف می‌کند. کسی که برای فرار از اضطراب و بی‌ثباتی به رفتارهای غیراخلاقی روی آورد؛ درواقع به‌جای حل مسئله آن را عمیق‌تر می‌کند و بالاخره در تناقضات رفتاری خود می‌افتد.

۲) خودداری: یعنی دانستن این‌که چه زمان کاری را انجام ندهیم؛ گاهی بهترین انتخاب درزمانی که نمی‌دانیم انجام یک کار به نفع ما یا به ضرر ماست، عدم واکنش است. در این شرایط عقل سالم حکم می‌کند که از انجام آن کار خودداری کنیم.

۳) قناعت: قناعت، فقر نیست؛ بلکه پذیرش مسئولانه داشته‌هاست. در تمام زندگی، هستی و طبیعت الگوی ماست و با نگاه به طبیعت متوجه می‌شویم که چگونه از ساده‌ترین چیزها و با کمترین امکانات، بهترین و زیباترین چیزها را خلق می‌کند. درصورتی‌که انسان‌ها همه نوع امکانات دارند؛ ولی ناسپاس هستند؛ بنابراین باید سعی کنیم که از کم‌ترین امکانات، شایان‌ترین استفاده‌ها را در تمام سطوح داشته باشیم.

۴) صبر: کشاورزی که زمین را شخم می‌زند؛ بنابراین باید فصل انتظار را هم درک کند تا محصول خود را برداشت کند و مادری که صبر می‌کند تا پس از 9 ماه نوزادش را در آغوش بگیرد؛ بنابراین اگر در درمان اعتیاد یا تغییر عادت‌ها، فرد انتظار نتیجه سریع داشته باشد، زود مأیوس می‌شود؛ اما کسی که صبر می‌کند، درنتیجه با تغییرات تدریجی خود را بازسازی می‌کند. البته با توجه به اینکه باید بدانیم صبر کردن، تسلیم شدن نیست؛ بلکه صبر عبارت است از پشت سر گذاشتن، طی کردن و یا تحمل زمان همراه با تلاش و کوشش لازم، فارغ از نتیجه آن و این را بدانیم که پایان شب سیه، سپید است.

۵) تجسس، قضاوت و غیبت: قضاوت، ضد ارزشی است که در کنار آن تجسس و غیبت هم می‌آید و انسان جاهل، تجسس و غیبت را به‌تنهایی انجام می‌دهد. ما اگر صفت یا ویژگی را در کسی احساس کردیم، آن صفت یا ویژگی در ما به‌صورت آشکار یا پنهان وجود دارد؛ بنابراین تا زمانی که فرد دائماً در حال قضاوت کردن، ایراد گرفتن، بدگویی کردن و محکوم کردن دیگران است به تاریکی‌های خودآگاه نمی‌شود و اگر آن‌ها را متوقف نکند؛ حتی تمام استادان هم نمی‌توانند باعث شوند که وی به مشکلات و صفات ناخوشایند و ضد ارزش‌های خود پی ببرد.

۶) پس‌انداز: این مورد در عین سادگی یکی از اساسی‌ترین مهارت‌های زندگی عقلانی و پایدار و مهارت مدیریت منابع مالی را مطرح می‌کند. خرج کردن بی‌رویه به بهانه توکل یا خوش‌باوری، نه ایمان است و نه شجاعت بلکه نوعی بی‌مسئولیتی است. ما باید حکمت و معجزه پس‌انداز کردن را حس کنیم و به فرزندان خود نیز بیاموزیم.

۷) توکل، رضا، تسلیم: توکل یعنی تلاش همراه با اعتماد. رضا یعنی، رضایت از نتیجه و تسلیم، آرامش در پذیرش تقدیر معنی می‌دهد.

رضا بده به قضای خدا که از تو و من
جهان همیشه همان است، هرچه تقدیر است

ما اگر از مرحله توکل و رضا عبور کنیم، می‌توانیم وارد مرحله تسلیم محض در مقابل قدرت مطلق شویم و البته این مرحله فوق‌العاده دشوار، سخت و طاقت فرساست و مرحله‌ای است که بر کسانی سخت و بر کسانی سهل است. دانشجویی که تمام تلاش خود را برای کنکور کرده، اما رتبه مورد نظر خود را نیاورده است؛ اگر توکل داشته باشد، به تلاش خود افتخار می‌کند‌. اگر رضا داشته باشد از نتیجه شکایت نمی‌کند و اگر تسلیم باشد، باور دارد حکمتی در کار است.

هر چه از دوست رسد نیکو بود
گر بلا و آزار بود

در نهایت این‌که یک پیام ساده و بنیادین را از وادی پنجم دریافت کردیم؛ تغییر، بدون عمل ممکن نیست. در مسیری که به‌سوی رشد، درمان و حقیقت می‌رود، باید آماده‌باشیم تا از ضد ارزش‌ها عبور کنیم، ابزارهای اخلاقی را تقویت کنیم و ساختار عملی برای تفکر بسازیم که در کنگره۶۰، این اصل هم در درمان اعتیاد و هم در رشد شخصی اعضا نمود دارد؛ زیرا با حرکت انرژی آزادشده، انگیزه خلق می‌شود و راه‌ها نمایان می‌شوند.

منابع: کتاب عشق، جزوات، سی‌دی وادی پنجم 1 و 2، قضاوت، سایت رسمی کنگره 60
نویسنده: همسفر الهام رهجوی راهنما همسفر الهام (لژیون هفتم)
رابط خبری: همسفر زهرا رهجوی راهنما همسفر الهام (لژیون هفتم)
عکاس: همسفر مریم رهجوی راهنما همسفر سپیده (لژیون بیستم)
ویرایش و ارسال: همسفر پگاه رهجوی راهنما همسفر شهین (لژیون دهم) نگهبان سایت
همسفران نمایندگی شیخ بهایی اصفهان