مقالات

ال اس دی و تأثیر آن بر سیستم ایکس

منبع: کنگره 60
يکشنبه 10 مرداد 1400

تعداد بازدید از این مطلب : 2452

سلام دوستان علیرضا هستم یک مسافر. از خداوند متعال سپاسگزارم که نعمت سلامتی و رهایی را به ما عطا نمود. هدف این متن شناختِ بیشتر نسبت به ماده مخدر LSD (اسید) و بررسی اثرات آن بر روی سیستم ایکس است.

LSD مخفف Lysergic Acid Diethylamide ماده‌ای است با ساختار اسیدی که به همین دلیل به آن اسید هم گفته می‌شود. این ماده در سال 1938 توسط یک شیمی‌دان سوئیسی به نام آلبرت هافمن ساخته شد. LSD از کار بر روی یک قارچ به نام ارگوت (Ergot) بدست می‌آید اما بصورت شیمیایی قابل سنتز است. هافمن در سال 1943 متوجه خاصیت روانگردان بودن این ماده شد. ساختار این ماده به سروتونین شباهت دارد.

LSD خالص به شکل کریستالهای ریز سفید یا بدون رنگ است. سپس در یک حلال حل می‌شود تا اولاً قابل هضم باشد و ثانیاً مدت بیشتری پایدار بماند. در ابتدا LSD مایع بر روی قطعات قند ریخته و مصرف می‌شد. امروزه این ماده بصورت تبلت یا همان قطعات کاغذ مصرف می‌شود. در کشور ما LSD در حالت مایع به ندرت پیدا می‌شود و عمدتاً کاغذهایی که به عنوان LSD به فروش می‌رسند حاوی ماده جایگزین دیگری به نام 25I-NBOMe است.

حال می‌خواهیم اثرات LSD را بر روی سیستم ایکس بدانیم. همانطوریکه می‌دانید سیستم ایکس عبارتست از سیستم‌های تولیدکننده مخدرهای طبیعی بدن، نوروترانسمیترها یا واسطه‌های شیمیایی یا ناقل‌های عصبی در فضای بین سیناپسی و مجموعه هورمون‌ها و غدد درون‌ریز. در بین هر دو سلول عصبی یک فاصله بسیار کوچک وجود دارد که به آن شکاف سیناپسی گفته می‌شود. در این شکاف است که مواد شبه افیونی باعث انتقال پیام‌های مختلف می‌شوند و کیفیت پیام‌ها به نوع و مقدار این مواد بستگی دارد.

از طرفی در تعریف آنتی‌ایکس آمده است: کلیه مواد اعتیادآور که انسان را از حالت تعادل طبیعی خارج می‌نماید، از هر خانواده و از هر دسته‌ای که باشند، ضد و تخریب‌کننده سیستم ایکس یا به عبارتی آنتی‌ایکس محسوب می‌شوند.

امروزه مشخص شده است که LSD به عنوان یک آنتی‌ایکس بر روی گیرنده‌‌های دوپامینرژیک (گیرنده‌های دوپامین)، گیرنده‌های آدرنرژیک (گیرنده‌های آدرنالین و نورآدرنالین) و گیرنده‌های سروتونین تأثیر می‌گذارد. همچنین LSD سرعت و شکل نقل و انتقال گلوتامات را تغییر می‌دهد.

سوالی که برایم وجود داشته است این است که چگونه مواد مختلف روی یک نوروترانسمیتر کار می‌کنند اما اثرات آنها متفاوت است؟ مثلاً چگونه کوکائین و LSD هر دو بر روی سروتونین، دوپامین، آدرنالین و نورآدرنالین اثر می‌گذارند اما مصرف آنها اثر متفاوتی ایجاد می‌کند یا اصطلاحاً فاز کاملا متفاوتی از هم دارند؟ یا مثلاً چرا هروئین و شیشه هر دو روی دوپامین اثر می‌گذارند اما مصرف آنها حالات متفاوتی ایجاد می‌کند؟

ابتدا باید دانست که ساز و کار سیستم انتقال پیام در سیستم عصبی ساز و کار بسیار پیچیده‌ای است و هنوز برای علم امروز ابعاد ناشناخته زیادی دارد.

موادی که به نام نوروترانسمیتر در فاصله سیناپسی ترشح می‌شوند از یک کانال خارج می‌شوند و سپس توسط یک مجموعه گیرنده جذب می‌شوند. برای نمونه، یک مجموعه از گیرنده‌های آدرنرژیک برای دریافت آدرنالین کار می‌کنند که هر یک کارهای متفاوتی انجام می‌دهند. برای مثال وقتی آدرنالین توسط گیرنده نوع آلفا 1 (α1) دریافت شود، فرمان انقباض رگ‌های پوستی صادر می‌شود. اما وقتی همین آدرنالین توسط گیرنده نوع آلفا 2 (α2) دریافت شود، فرمان کاهش انسولین و افزایش گلوکان (هورمونی در پانکراس) صادر می‌شود.

در مورد سوال بالا هم به همین شکل است. کوکائین بر روی یکی از گیرنده‌های سروتونین با نام 5-HT1B قرار می‌گیرد اما LSD روی یکی دیگر از گیرنده‌های سروتونین با نام 5-HT2A قرار می‌گیرد. وجود LSD باعث می‌شود این گیرنده با سرعت بالاتری از حالت طبیعی فرمان صادر کند. فرامین صادر شده باعث می‌شود کارکرد عادی در دستگاههای شناختی مغز مثل بخش دیداری و شنیداری از حالت طبیعی خارج شود.

این وضعیت با پاسخ مغز مواجه می‌شود. یکی از نظریات (نظریه آقای Jack Cohen ریاضی‌دان بیولوژیکی) این است که چون مغز انسان تمایل دارد الگوهای منظم بسازد، وقتی دچار این شوک می‌شود، ساختارها و اشکال هندسی منظمی را می‌سازد و شاید علت دیدن تصاویر هندسی (kaleidoscopic visions) که پس از مصرف شکل می‌گیرند همین باشد. به اختصار می‌توان گفت یکی از بخش‌های مهمی که تحت تاثیر مصرف LSD قرار می‌گیرد سیستم ادراکی و شناختی مغز است و علت تخریب‌هایی که پس از مصرف آن بوجود می‌آید در همین جا است.

از طرفی LSD بر گیرنده‌های دوپامینرژیک هم اثر می‌گذارد. دوپامین یکی از نروترانسمیترها است که در بخش‌هایی مثل سیستم پاداش، سیستم حرکتی، اخلاق و رفتار، قدرت یادگیری و هیجانات و احساسات نقش کلیدی دارد.

LSD باعث می‌شود گیرنده‌های دوپامینرژیک موقتاً بسته شوند اما تولید دوپامین ادامه پیدا کند. بنابراین سطح دوپامین در فاصله سیناپسی بالا می‌رود. همین مسئله باعث می‌شود رفته‌رفته سیستم عصبی به این وضعیت پاسخ دهد و سطح تولید دوپامین را کاهش دهد؛ زیرا بالا رفتن سطح دوپامین برای بعضی گیرنده‌ها مرگبار است. حالت بی‌حالی و خمودگی و همچنین اثرات روانی پس از مصرف LSD از همینجا نشأت می‌گیرد.

همانطوریکه قبلا گفته شد LSD روی نقل و انتقال گلوتامات اثر می‌گذارد و آن را افزایش می‌دهد. گلوتامات یک نوروترانسمیتر است که فعالیت و انرژی مغز را افزایش می‌دهد. بنابراین مغز در زمان مصرف به شدت فعال است و پس از کاهش اثرات LSD دچار خستگی و تنش می‌شود.

دو مورد از مهم‌ترین تخریب‌هایی که بخاطر مصرف LSD (حتی یک دوز) ممکن است ایجاد شوند به شرح زیر است:

1- فلش‌بک‌ها (Flash backs)

فلش‌بک نوعی عارضه است که شخص ناگهان تصاویر، صداها و یا حالتهایی که در زمان مصرف LSD تجربه کرده است را می‌بیند، می‌شنود یا احساس می‌کند. می‌توان تصور کرد که این مسئله چگونه بر زندگی انسان اثر خواهد گذاشت.

2- توهمات پایدار (HPPD)

این عارضه در زبان علمی hallucinogen persisting perception disorder نام دارد و در زبان انگلیسی به طور عامیانه به آن Freak Out گفته می‌شود. به فارسی می‌توان آنرا قاطی کردن ترجمه کرد. این عارضه ممکن است پس از یک بار مصرف LSD اتفاق بیافتد. در این حالت شخص بطور دائم در تصاویر و توهماتی که در زمان مصرف دیده است قرار دارد و شناخت او از محیط و دنیای پیرامونش دچار تخریب دائمی می‌شود.

ضمناً باید گفت که فلش‌بک‌ها ممکن است همیشه تصاویر ترسناک و ناراحت کننده نباشند اما در عارضه توهمات پایدار، تصاویر عمدتاً ترسناک و ناخوشایند است.

مجدداً یادآوری می‌شود که آنچه در حال حاضر در کشور ما تحت عنوان LSD یا اسید به فروش می‌رسد حاوی ماده جایگزین دیگری به نام 25I-NBOMe است. تولید NBOMe از LSD ارزان‌تر است. 25I-NBOMe ماده‌ای به مراتب مخرب‌تر است و گزارشات اوردوز و مرگ مربوط به آن بسیار بالاتر است. بر خلاف LSD که بی مزه است NBOMe مزه تلخی دارد.

نوروترانسمیترها بصورت یک مجموعه و یک سیستم باهم در همکاری هستند و به هم خوردن تعادل یکی از آن‌ها بر کل سیستم تأثیر می‌گذارد. بنابراین مواردی که در این مطلب اشاره شد فقط گوشه‌ای از تخریب‌های LSD است. تمامی این یافته‌ها نشان می‌دهد نظریه سیستم ایکس و صورت‌مسئله اعتیاد که توسط مهندس دژاکام مطرح شده است، انواع مواد مصرفی را پوشش می‌دهد و بنا بر همین اصل، روش DST کلید درمان‌ مصرف تمامی انواع آنتی‌ایکس است.