از خداوند متعال سپاسگزارم که نعمت سلامتی و رهایی را به ما عطا نمود. در دوره کارآموزی کمک‌راهنمایی تازه‌واردین، به چند مورد تازه‌وارد با مصرف الکل برخورد داشتم. بعد از اینکه توضیحات مربوط به سیستم ایکس و تخریب‌های مواد بر روی آن را می‌شنیدند، سؤال می‌کردند که الکل چه تخریبی بر روی این سیستم می‌گذارد؟ این سؤال باعث شد بخواهم جزئیات بیشتری از تخریب الکل بر سیستم ایکس بدانم.
طبق تعریف، سیستم ایکس عبارتست از سیستم‌های تولیدکننده مخدرهای طبیعی بدن، نوروترانسمیترها یا واسطه‌های شیمیایی یا ناقل‌های عصبی در فضای بین سیناپسی و مجموعه هورمون‌ها و غدد درون‌ریز. در بین هر دو سلول عصبی یک فاصله بسیار کوچک وجود دارد که به آن شکاف سیناپسی گفته می‌شود. در این شکاف است که مواد شبه افیونی باعث انتقال پیام‌های مختلف می‌شوند و کیفیت پیام‌ها به نوع و مقدار این مواد بستگی دارد.
از طرفی در تعریف آنتی‌ایکس آمده است: کلیه مواد اعتیادآور که انسان را از حالت تعادل طبیعی خارج می‌نماید، از هر خانواده و از هر دسته‌ای که باشند، ضد و تخریب‌کننده سیستم ایکس یا به عبارتی آنتی‌ایکس محسوب می‌شوند.
در مورد تأثیر آنتی‌ایکسهای به غیر از الکل، می‌دانیم که مثلاً تریاک سطح دوپامین و سروتونین را افزایش می‌دهد و همین امر باعث سرخوشی در شروع مصرف تریاک است. از طرفی با اثرات آدرنالین (اپی‌نفرین) و نورآدرنالین (نوراپی‌نفرین) مقابله می‌کند و باعث شل شدن عضلات و کاهش تنفس می‌شود. پس از قطع مصرف، این علائم معکوس می‌شوند؛ یعنی شخص آرام و قرار ندارد و با علائم محرومیت مواجه می‌شود. شیشه سطح دوپامین و سروتونین را افزایش می‌دهد اما چون اثرات نوراپی‌نفرین را به شدت بالا می‌برد، باعث ایجاد تحریک‌پذیری بالا در شخص مصرف‌کننده می‌شود و عصبانیت و پرخاش ایجاد می‌کند.
حالا می‌خواهیم ببینیم الکل چه اثری بر روی سیستم ایکس می‌گذارد و علائمی که پس از مصرف یا قطع مصرف آن به وجود می‌آید چگونه ایجاد می‌شوند. یافته‌ها نشان می‌دهند که نروترانسمیترها به‌صورت انفرادی و جداگانه از همدیگر عمل نمی‌کنند و بنابراین اختلال در یک ترانسمیتر، باعث اختلال در مجموعه‌ای از کارکردها و رفتارهای جسمی و روانی انسان می‌شود.
1. دوپامین (Dopamine)
دوپامین یکی از نروترانسمیترها است که در بخش‌هایی مثل سیستم پاداش، سیستم حرکتی، اخلاق و رفتار، قدرت یادگیری و هیجانات و احساسات نقش کلیدی دارد.
الکل باعث می‌شود تعداد گیرنده‌های دوپامینی در مغز کاهش پیدا کند. تعداد کمتر این گیرنده‌ها به معنی پاسخگویی کمتر به دوپامین است. بنابراین مصرف‌کننده الکل مجبور است مقادیر بیشتری بنوشد تا به سطح لذت عادی برسد. ضمناً در سیستم ایکس ایستگاه‌هایی وجود دارند که دوپامین استفاده‌نشده را برای مصرف مجدد پس می‌گیرند. الکل باعث می‌شود این ایستگاهها کاهش پیدا کنند. مجموعه این اثرات باعث می‌شود مغز فرد مصرف‌کننده الکل سطح دوپامین کمتری داشته باشد.
در نهایت، مصرف طولانی مدت الکل باعث می‌شود تولید دوپامین کاهش پیدا کند. یعنی هم از مقدار تولید کاسته می‌شود، هم گیرنده‌ها کم می‌شوند و هم دوپامین اضافی جمع‌آوری نمی‌شود.
2. گلوتامات (Glutamate)
گلوتامات یک نوروترانسمیتر است که فعالیت و انرژی مغز را افزایش می‌دهد. وقتی سطح مناسبی از گلوتامات در مغز وجود داشته باشد، شخص می‌تواند با سرعت طبیعی فکر کند. الکل تولید گلوتامات را سرکوب می‌کند. این امر باعث می‌شود شخص مصرف‌کننده دچار گیجی و کاهش قدرت تشخیص و تصمیم‌گیری بشود. یعنی مغز نمی‌تواند با سرعت معمول اطلاعات را پردازش کند و اصطلاحاً کارکرد مغز کند می‌شود.
3. گابا (GABA)
گابا (مخفف گاما آمینو بوتیریک اسید) یکی از نوروترانسمیترهای اصلی در سیستم ایکس است. یکی از وظایف مهم گابا این است که مغز را آرام نگه دارد. این متعادل‌سازی برای زندگی روزمره ضروری است. مثلاً گلوتامات کمک می‌کند در زمان کار کردن تمرکز داشته باشیم و گابا باعث می‌شود در پایان روز آرام باشیم و بتوانیم استراحت کنیم. نوشیدن الکل باعث می‌شود گابا در سیستم ایکس به مقدار بیش از حد آزاد شود و به همین دلیل بسیاری بعد از مصرف الکل به خواب می‌روند. ضمناً مصرف الکل همراه با بنزودیازپین‌ها (مثل دیازپام، کلونازپام، لورازپام، آلوپرازولام و غیره) باعث می‌شود سطح گابا به قدری بالا برود که فعالیت‌های حیاتی در مغز غیرفعال شود.
4. اندورفین (Endorphin)
اندورفین‌ها از نوروترانسمیترهای کلیدی سیستم ایکس هستند که وظیفه اصلی آن‌ها تسکین درد است. اندورفین‌ها در اصطلاح مورفین طبیعی بدن خوانده می‌شوند. این ترکیبات در زمان فعالیت بدنی و ورزش، یا وقتی بدن دچار درد می‌شود ترشح بیشتری دارند. ضمناً خندیدن باعث بالا رفتن سطح اندورفین‌ها می‌شود. به‌طورکلی اندورفین‌ها باعث ایجاد حالات خوشی و لذت می‌شوند و آرامش‌بخش هستند.
مصرف الکل باعث می‌شود این مواد به‌طور غیرطبیعی بالا بروند. بعد از مدتی سیستم ایکس بدون وجود الکل نمی‌تواند سطح طبیعی اندورفین را حفظ کند و در حقیقت دچار ناتوانی می‌شود. به هم خوردن این تعادل طبیعی باعث می‌شود شخص بدون الکل بی قرار و آسیب‌پذیر شود و به کوچک‌ترین محرک‌های بیرونی پاسخ شدیدی بدهد. به عنوان مثال یک مصرف‌کننده الکل که مصرفش را قطع کرده باشد در موقع سرماخوردگی، نسبت به یک شخص عادی درد بسیار بیشتری در گلوی خود حس می‌کند.
همانطوریکه اشاره شد، نوروترانسمیترها بصورت یک مجموعه و یک سیستم با هم در همکاری هستند و به هم خوردن تعادل یکی از آن‌ها بر کل سیستم تأثیر می‌گذارد. بنابراین مواردی که در این مطلب اشاره شد فقط گوشه‌ای از تخریب‌های الکل است. تمامی این یافته‌ها نشان می‌دهد نظریه سیستم ایکس و صورت‌مسئله اعتیاد که توسط مهندس دژاکام مطرح شده است، انواع مواد مصرفی را پوشش می‌دهد و بنا بر همین اصل، روش DST کلید درمان مصرف تمامی انواع آنتی‌ایکس است.
منابعی که در این مطلب از آن‌ها استفاده شده است:
-
کتاب چهارده مقاله – مقالات شماره 2 و 5 – مهندس حسین دژاکام
-
مقاله "اعتیاد به الکل سطح دوپامین در مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد" - ستاد علوم و فناوریهای شناختی
-
مقاله Alcohol Addiction Affects Dopamine Levels in Brain, - Dana Dovey به آدرس اینترنتی:
http://www.medicaldaily.com/alcohol-addiction-dopamine-levels-376577
-
مقاله "آشنایی یا سیستم ایکس و اثرات اوپیوم بر آن" – مسافر سعید نمکی کنگره 60
-
مقاله Alcohol and Neurotransmitter Interactions – C.Fernando Valenzuela, M.D, PH.D. به آدرس اینترنتی:
https://pubs.niaaa.nih.gov/publications/arh21-2/144.pdf
سایر مطالب از نویسنده:
ال اس دی و تأثیر آن بر سیستم ایکس
جنگ بر علیه مواد در آنسوی مرزها
نوشته: مسافر علیرضا لژیون شانزدهم آکادمی
- تعداد بازدید از این مطلب :
2627