در هر مسئله‌ای تا صورت‌مسئله به‌درستی مطرح نشود، حل آن ناممکن خواهد بود. اعتیاد نیز از این قاعده مستثنا نیست. سال‌ها تلاش پزشکان، روانشناسان و حتی سیاست‌گذاران اجتماعی در زمینه درمان اعتیاد، بیشتر به شکست انجامید؛ زیرا صورت‌مسئله به‌درستی شناخته نشده بود. بنیان‌گذار کنگره ۶۰ با طرح «صورت‌مسئله اعتیاد» این حقیقت را روشن ساخت که اعتیاد نه یک مشکل صرفاً اخلاقی یا روانی، بلکه بیماری‌ای چندبُعدی است که جسم، روان و جهان‌بینی انسان را درگیر می‌کند.
ضلع اول: جسم
مواد مخدر خارجی جایگزین مخدرهای طبیعی بدن می‌شوند. این جایگزینی، سیستم تولید و پخش مواد شبه افیونی در بدن را مختل می‌کند. در نتیجه، مصرف‌کننده نه از سر لذت بلکه برای ادامه حیات مجبور به مصرف می‌شود. این همان حقیقتی است که اعتیاد را از «عادت» یا «وابستگی ساده» متمایز می‌کند. در واقع، اعتیاد یک اختلال بیوشیمیایی است که برای درمان آن باید سیستم طبیعی بدن بازسازی شود، نه اینکه صرفاً مصرف قطع گردد.
ضلع دوم: روان
وقتی جسم در تعادل نباشد، روان نیز ناپایدار می‌شود. خشم، ترس، افسردگی و توهم، انعکاس مستقیم همین آشفتگی جسمی است. بسیاری از روش‌های درمانی که صرفاً روی روان کار می‌کنند، به شکست می‌انجامند زیرا روان بر بستری از جسم سالم شکوفا می‌شود. روان آینه‌ای است که نور خود را از جسم می‌گیرد؛ اگر جسم تاریک باشد، روان نیز تصویر درستی نشان نمی‌دهد.
ضلع سوم: جهان‌بینی
اما شاید عمیق‌ترین بُعد اعتیاد، جهان‌بینی باشد؛ یعنی نگاه فرد به زندگی، هستی و خودش. انسانی که جهان‌بینی‌اش بر مبنای تاریکی، یأس و منفی نگری بنا شده باشد، حتی اگر جسم و روانش بازسازی شوند، دوباره به سمت ویرانی کشیده می‌شود. تغییر جهان‌بینی یعنی تغییر زاویه دید به زندگی؛ یعنی عبور از وادی مصرف به وادی شناخت و مسئولیت.
تحلیل ویژه: صورت‌مسئله به‌عنوان نقشه بازسازی انسان
نکته‌ای که کمتر به آن پرداخته شده، این است که صورت‌مسئله اعتیاد تنها ابزاری برای درمان مصرف مواد نیست، بلکه یک نقشه جامع برای بازسازی انسان است. این سه ضلع (جسم، روان، جهان‌بینی) نه فقط در درمان اعتیاد، بلکه در بازسازی هر انسان تخریب‌شده‌ای کاربرد دارد. جامعه امروز، پر است از انسان‌هایی که شاید مواد مصرف نمی‌کنند اما جسمشان در اثر سبک زندگی ناسالم تخریب شده، روانشان زیر بار فشارها افسرده است و جهان‌بینی‌شان از معنا تهی شده است. صورت‌مسئله اعتیاد به ما می‌آموزد که بازسازی باید هم‌زمان و هماهنگ در هر سه سطح اتفاق بیفتد.
نتیجه‌گیری:
صورت‌مسئله اعتیاد نقطه‌ای است که راه تاریک درمان‌های ناقص و شکست‌خورده را به روشنایی می‌کشاند. این صورت‌مسئله نشان می‌دهد که اعتیاد صرفاً قطع مصرف نیست، بلکه بازسازی جامع یک انسان است؛ اگر این حقیقت درک شود، اعتیاد نه یک بن‌بست بلکه پلی برای حرکت به سوی کمال و آگاهی خواهد بود.
مسافر مرتضی لژیون هشتم
نام راهنما مسافر محمد براتی
تنظیم: مسافر ابوالفضل
- تعداد بازدید از این مطلب :
127