رشد دانایی در انسان یعنی رسیدن به تعادل

سپاس خداوندی که انسان را از اشرف مخلوقاتش آفرید و به او نهاد و فطرتی پاک عطا فرمود تا همواره در جستجوی حقیقت باشد و بعضی بندگان پاکش را یکی پس از دیگری، مرشد آدمیان ساخت که بهترین آن‌ها اشرف انبیاء محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله) بزرگترین اسوه و معلم اخلاق را برای هدایتمان انسان‌ها فرستاد تا راز و رمز یک زندگی موفق مبتنی بر آموزه‌های دینی را به ما بیاموزد. پس حیات واقعی در نیکو زیستن، نام نیک، علم و دانش، آگاهی و دانایی است.
مثلث دانایی از سه ضلع تفکر، تجربه و آموزش تشکیل شده است. نیروهای منفی و بازدارنده، بیشتر دانایی مؤثر را مورد هدف قرار می‌دهند؛ زیرا عدم توانایی در انجام عمل سالم و عدم قدرت تشخیص برای آن‌ها بسیار مهم است و می‌خواهند انسان را به طرف انحراف و انهدام ببرند. بایستی سه ضلع مثلث دانایی به یک اندازه رشد کنند تا انسان قدرت تشخیص پیدا کند؛ چراکه اگر انسان قدرت تشخیص نداشته باشد، همیشه دچار مشکل می‌شود.
رشد دانایی در انسان؛ یعنی رسیدن به تعادل، تفکر درست، قدرت تشخیص و تکامل عقل. تکامل عقل؛ یعنی قدرت حل مسئله یا به‌عبارتی این‌که بتوانیم مسائل پیچیده‌‌تری را حل کنیم. زمانی انسان به دانایی می‌رسد که بتواند از لایه سختی‌ها عبور نماید. دانایی همان تشخیص ماهیت خواسته‌‌ها در هر لباس و هر شکلی است و این‌که هر اتفاقی رخ می‌دهد، انسان بتواند به نتایج آن نگاه کند و به ماهیت آن پی ببرد.
کسانی به دانایی دست پیدا می‌کنند که از دیوار ترس، منیت و ناامیدی عبور نمایند و این کار راحتی نیست؛ زیرا برای عبور از ترس، لازم است که با آن روبرو شویم. کسی که بتواند عذرخواهی کند، چشم بگوید، از خودگذشتگی، تواضع و فروتنی داشته باشد و شاگردی کند؛ یعنی از منیت عبور کرده است؛ چون منیت در مقابل آموزش است. ناامیدی بر اثر فشار مشکلات و غم و اندوه به‌وجود می‌آید و ما با خانه تکانی بر خلاف جهت ناامیدی حرکت یا از آن عبور می‌کنیم؛ بنابراین با شکست دادن ترس، ناامیدی و منیت می‌توانیم به دانایی مؤثر دست پیدا کنیم.
انسان با شاگردی کردن آموزش می‌گیرد، با ارتباط برقرار کردن با انسان‌ها تجربه کسب می‌کند و با تفکر کردن می‌تواند مسائل را بررسی نماید تا در نهایت با تلاش و کوشش، به دانایی لازم برسد. به دیگر سخن آدمی زمانی به دانایی‌ می‌رسد که غرور، حسادت، کینه، منیت، صبر، حوصله و دقت داشته باشد. سواد با دانایی فرق می‌کند و به این معناست که در رابطه با موضوعی خاص، یکسری اطلاعات و آگاهی‌هایی را کسب کنیم؛ ولی دانایی یعنی دانستن ماهیت مسائل و داشتن قدرت تشخیص. به غیر از دانایی و دانایی مؤثر، دو نوع دانایی دیگر به نام دانایی خاص و دانایی عام داریم. دانایی خاص؛ یعنی در مورد موضوع خاصی تخصص داشته باشیم. مثلاً یک دکتر متخصص قلب، علاوه بر آموزش در رابطه با قلب، هم تفکر کرده و هم تجربه کسب نموده و به یک دانایی خاص رسیده است. دانایی عام؛ یعنی فراگیری علم زندگی یا چگونه زندگی کردن و مردم‌داری که لازم است عموم انسان‌ها آن را داشته باشند.

هر چه انسان باسوادتر، آگاه‌تر و داناتر باشد، مورد احترام اشخاص بیشتری قرار می‌گیرد؛ زیرا با تواضع و فروتنی رفتار می‌کند. کسانی که دانایی عام دارند و آگاه هستند، دشمنان را تبدیل به دوستان می‌کنند؛ ولی کسانی که جاهل هستند، دوستان را تبدیل به دشمنان می‌کنند! زمانی که در زندگی به دانایی لازم برسیم، کمترین سختی‌ها و مشکلات را داریم. مشکلات مادی برای همه وجود دارد؛ اما ما می‌توانیم با برنامه‌ریزی صحیح، تفکر و دانایی ظرف مدت چند سال این مشکلات را حل کنیم. موضوع دیگر آن‌که نباید هر لحظه از زندگی را برای مشکلات مادی نابود کنیم یا این‌که تمام فکر ما متمرکز بر روی بدهکاری نباشد و از لحظه‌های زندگی لذت ببریم.
دانایی در زندگی؛ یعنی همه اعضای خانواده سر یک سفره بنشینند و با هم یک نوع غذا بخورند یا با ساده‌ترین روش زندگی دور هم جمع شوند و با یکدیگر همفکری و همدردی کنند. به دیگر سخن نباید حسرت ثروت دیگران را بخوریم؛ بلکه بایستی قدردان نعمت‌هایی که داریم باشیم و بدانیم با پول کم هم می‌توانیم خوشحال و خوشبخت زندگی کنیم.
کسی که دانا باشد، غیبت نمی‌کند، در کار دیگری تجسس نمی‌کند، نیاز به دروغ، ترس و خوف ندارد، به خداوند ایمان و توکل دارد و به همه هستی یا خلقت خداوند احترام می‌گذارد. دانایی به‌طور مستقیم با آرامش و آسایش ارتباط دارد؛ ولی نادانی به‌طور غیرمستقیم با رنج و عذاب و جهالت ارتباط دارد. شخصی که دانا باشد و یک اتفاقی برایش رخ دهد، با صبر و تحمل با آن روبرو می‌شود تا دچار رنج و عذاب نگردد؛ برای مثال اگر در تصادفی نخاع او قطع شود، صبر و تحمل می‌کند و می‌گوید: تقدیر الهی بوده پس خودش را رنج نمی‌دهد و صبوری می‌کند. بنابراین بایستی از طبیعت الگو بگیریم و دانایی و آگاهی خودمان را افزایش بدهیم.

منابع: جزوه جهان‌بینی ۲، کتاب عبور از منطقه ۶۰ درجه زیر صفر، سی‌دی‌های دانایی مؤثر، سواد، میزان دانایی، دانایی مردمان
نویسنده: همسفر وحیده رهجوی راهنما همسفر صفورا (لژیون ششم)
رابط خبری: همسفر رضوان رهجوی راهنما همسفر صفورا (لژیون ششم)
عکاس: همسفر نرگس رهجوی راهنما همسفر الهه (لژیون یازدهم)
ارسال: همسفر مریم رهجوی راهنما همسفر امیره (لژیون هفتم) نگهبان سایت
همسفران نمایندگی دکتر علیرضا