قضاوت و جهل چالش‌های زندگی

قضاوت به‌معنای حکم‌کردن و جهالت به‌معنای ناآگاهی و ندانستن است. ارتباط این دو واژه در این نکته نهفته است که باید از قضاوت بر پایه‌ جهالت پرهیز کرد. قضاوت زمانی رخ می‌دهد که فرد نسبت به موضوع یا شخصی، آگاهی کامل نداشته باشد و صرفاً بر اساس ظواهر، درباره‌ او داوری کند. انسان به‌طور مداوم در زندگی روزمره با موضوعات مختلفی مواجه است که نسبت به آن‌ها قضاوت انجام می‌دهد؛ اما پیش از آن‌که در مورد راه‌رفتن کسی قضاوت کنیم، بهتر است ابتدا کمی با کفش‌های او راه برویم. کسانی که دیگران را مدام قضاوت می‌کنند، معمولاً اهداف روشنی در زندگی ندارند. هرچه انسان داناتر باشد، کمتر قضاوت می‌کند و هرچه جاهل‌تر باشد، بیشتر دست به قضاوت می‌زند.

در جهان‌بینی، مثلث جهالت در برابر مثلث دانایی قرار می‌گیرد. سه ضلع مثلث جهالت، ترس، منیت و ناآگاهی در تصمیم‌گیری‌ها و قضاوت‌های ما تأثیرگذار هستند. بسیاری از افراد با آن‌که از نظر عقلانی می‌دانند قضاوت کار درستی نیست؛ اما باز هم آن را انجام می‌دهند؛ زیرا قضاوت، واکنشی ناخودآگاه است که در چند ثانیه در ذهن شکل می‌گیرد. قضاوت در مورد دیگران، نه‌تنها انرژی انسان را هدر می‌دهد؛ بلکه آن را از مسیر درمان، آموزش و رشد فردی منحرف می‌سازد. این رفتار، در درون انسان تخریب ایجاد می‌کند و آرامش روانی را سلب می‌نماید. انسان همواره بر سر دوراهی انتخاب قرار دارد و با اختیار، مسیر خود را برمی‌گزیند. در هر مقام و موقعیتی که باشد، ممکن است دچار قضاوت شود. کسانی که مرتب درباره‌ دیگران قضاوت می‌کنند، معمولاً هدف و برنامه‌ مشخصی در زندگی ندارند؛ حتی قضاوت نسبت به اعضای خانواده؛ مانند فرزندان و همسر نیز باید در حدی باشد که وارد حریم شخصی آن‌ها نشود. قضاوت، رابطه‌ مستقیمی با جهل دارد. قضاوت‌کردن، مسئولیتی سنگین است و تنها کسی شایسته‌ آن است که دانش، علم و تجربه‌ کافی داشته باشد.

فردی که آگاهی بیشتری دارد، کمتر درباره‌ دیگران قضاوت می‌کند. انسان جاهل، معمولاً بیشتر در زندگی دیگران دخالت می‌کند. برای آن‌که عقل انسان بتواند قضاوت صحیحی داشته باشد؛ باید میزان دانایی خود را  افزایش دهد. دانایی، از طریق آموزش، تجربه و تفکر رشد می‌کند و به‌همان نسبت، قدرت تشخیص نیز افزایش می‌یابد. این روند، خطا در قضاوت را کاهش می‌دهد و موجب انتخاب‌های درست‌تر، زندگی سالم‌تر و ایجاد صلح و آرامش خواهد شد. گاهی فردی که در مورد دیگران قضاوت می‌کند، ممکن است تحت‌تأثیر ترس، منیت یا ناامیدی باشد. در برخی مواقع، انسان با قضاوت‌کردن، در واقع از خود فرار می‌کند. درحالی‌که ما از شرایط واقعی زندگی دیگران بی‌اطلاع هستیم. آن‌چه می‌بینیم، تنها ظاهر ماجراست؛ درحالی‌که از باطن زندگی افراد بی‌خبریم. اکثر قضاوت‌ها، سطحی و بر اساس ظاهر انجام می‌شوند؛ زیرا انسان آن‌چه را که می‌بیند، ملاک داوری قرار می‌دهد. کمتر پیش می‌آید که کسی با خود بیندیشد که شاید واقعیت چیز دیگری باشد. در قرآن کریم، واژه‌ «جهل» ۲۴ بار ذکر شده است. جهل، دو بُعد دارد: نخست، جهل در برابر علم و دوم، جهل در برابر عقل. گاهی فرد آگاهانه به جهل روی می‌آورد و با وجود آگاهی، به علم خود عمل نمی‌کند. بیاییم قضاوت نکنیم تا مورد قضاوت دیگران نیز قرار نگیریم.

نویسنده: همسفر مریم رهجوی راهنما همسفر زهره (لژیون اول)
رابط خبری و ویرایش: همسفر الهام رهجوی راهنما همسفر عاطفه (لژیون سوم)
ارسال: همسفر مریم رهجوی راهنما همسفر عاطفه (لژیون سوم) نگهبان سایت
همسفران نمایندگی بیرجند