اعتیاد چیست و چگونه درمان می‌شود؟

اعتیاد چیست؟
وقتی کلمه اعتیاد به میان می‌آید، تصورات و ذهنیات وحشتناکی را در ذهن خودمان، خواسته یا ناخواسته، تجسم می‌کنیم و فردی را در نظرمان مجسم می‌کنیم که در شرایط بد، ناگوار و زجرآوری زندگی می‌کند. خودمان را اغلب از این موضوع مبرا می‌دانیم و تصور می‌کنیم که اعتیاد از ما دور است و این دیگران هستند که گرفتار اعتیاد می‌شوند و خانواده من و خود من از این موضوع یعنی اعتیاد دور هستیم.

در صورتی‌که در جامعه بشری و خصوصاً جامعه خودمان، اعتیاد به مرحله‌ای رسیده است که سن مصرف مواد مخدر بسیار پایین‌تر آمده است. البته مواد مخدر که می‌گوییم، مانند گذشته فقط به تریاک یا حشیش و... اطلاق نمی‌شود. امروزه مواد مخدر شیمیایی به صورت فراوان و فوراً در دسترس افراد جامعه قرار می‌گیرد؛ مثل کمیکال، ال‌اِس‌دی، پینک (U-47700)، ایبوگین، کروکودیل، اسپایس (Spice)، کتامین، پنسی‌کلاپدین، آمفتامین، اکستازی (MDMA) و ...

مواد مخدر سنتی به مراتب تخریب کمتری از مواد مخدر جدید شیمیایی در بدن ایجاد می‌کنند، هرچند تخریب، تخریب است و نوعش شاید کمی متفاوت باشد. برای درک اعتیاد و فهم کسی که دچار اجبار به مصرف می‌شود، بایستی بدانیم اعتیاد چیست و چگونه می‌شود که فردی به مواد مخدر روی می‌آورد و دچار اجبار مصرف می‌شود و زندگی خود و اطرافیانش تحت تأثیر ماده‌ای قرار می‌گیرد.

اعتیاد تعاریف مختلفی را در جامعه، دانشمندان و خانواده‌ها به خود گرفته است. مثلاً تعریفی که در ویکی‌پدیا درج شده به صورت زیر است:
یک بیماری عصب‌روان‌شناختی می‌باشد که در آن شخص به شدت و به طور مداوم نیاز به مصرف مواد مخدر یا درگیر شدن در فعالیت‌های لذت‌بخش (ویدئو گیم، قمار و شرط‌بندی، پورنوگرافی، اعتیاد جنسی، اعتیاد به غذا) دارد، علیرغم آسیب‌های جسمی، روانی، مالی و اجتماعی حاصل از آن. مصرف مداوم مواد مخدر و سایکواکتیو عملکرد مغز را تغییر می‌دهد و موجب هوس کردن مداوم می‌شود و به مرور اراده شخص را ضعیف‌تر می‌کند (ولی هرگز به طور کامل خنثی نمی‌سازد). بیماری اعتیاد موجب تغییرات ژنتیکی در هسته آکومبنس شده و سامانه پاداش را در مغز دچار اختلال می‌کند، و اختلال در این سیستم مغز باعث بروز عوارض بیولوژیکی، فیزیولوژیکی، اجتماعی و روانی می‌گردد. (منبع: سایت ویکی‌پدیا)

و یا از نظر روان‌شناسی و علم روان‌شناسی، اعتیاد را به صورت زیر تعریف می‌کنند:
اعتیاد از جمله مفاهیمی است که تعاریف متعددی دارد. به طور کلی، اعتیاد از نظر روان‌شناسی به سوءمصرف مواد مخدر، الکل یا مواد محرک گفته می‌شود که با وابستگی و عدم توانایی در توقف مصرف، علی‌رغم دانستن پیامدهای مخرب آن همراه باشد. اعتیاد مصرف اجباری و مداوم یک ماده یا رفتاری اجباری است که به شخص آسیب وارد می‌کند. برخی اعتیاد را یک بیماری روانی می‌پندارند.

به عبارت ساده‌تر، اعتیاد به معنی میل شدید به مصرف مواد به گونه‌ای است که در کنترل و اختیار فرد نباشد و حالت وسواس‌گونه به خود گرفته باشد، به طوری که فرد، اگرچه از پیامدهای مصرف آگاه است و نیاز به ترک مواد را کاملاً درک می‌کند، اما توانایی غلبه بر میل درونی خود را ندارد. (منبع: سایت toloueidobareh.com)

تعریف اعتیاد از دیدگاه پزشکی:
انجمن پزشکی اعتیاد آمریکا (ASAM) اعتیاد را «یک بیماری اصلی و مزمن در قسمت پاداش‌دهی، انگیزانندگی، حافظه و مدارهای مرتبط در مغز» توصیف می‌کند. طبقه‌بندی اعتیاد به‌عنوان یک «بیماری اصلی» به این معنی است که اعتیاد در اثر یک عارضه، مشکل یا بیماری دیگر ایجاد نمی‌شود. به عنوان مثال، اعتیاد صرفاً ناشی از یک ازدواج نادرست، مشکلات مالی، دوران کودکی دشوار، یا سایر اختلالات روانی نیست.

در واقع، عامل خطر شماره یک برای ابتلا به اختلال مصرف مواد مخدر، عوامل ژنتیکی است. افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند، در معرض خطر بسیار بیشتری برای ابتلا به اعتیاد نسبت به سایرین هستند. همچون سایر بیماری‌های مزمن مانند دیابت، آسم و فشار خون بالا، اعتیاد اغلب شامل چرخه‌های عود (تکرار علائم) و بهبودی است. (منبع: سایت dr-banihashemi.ir)

و دیگر تعاریفی که انسان‌هایی آن‌ها را مطرح کرده‌اند که خودشان تجربه اعتیاد را نداشته‌اند و تنها از طریق مطالعات، تحقیقات و مشاهدات به این تعاریف دست یافته‌اند. ولی کنگره ۶۰ تعریفی بر اساس علم و تجربه افراد مصرف‌کننده مواد ارائه می‌دهد، یعنی:
اعتیاد عبارت است از جایگزینی مزمن مواد شبه‌افیونی بدن (مانند اندورفین، دینورفین و...) با مواد مخدر بیرونی مثل تریاک یا امثال آن. یعنی در بدن انسان زمانی اعتیاد رخ می‌دهد که فرد با مصرف مداوم مواد مخدر، حداقل در طی چندین ماه، مواد بیرونی را جایگزین مواد درونی خود می‌کند و اجبار به مصرف به ظهور می‌رسد.

اگر بخواهم با مثالی این تعریف را توضیح دهم، مثال کارخانه‌های تولیدی یک کشور را می‌زنم:
فرض کنیم در یک کشور کارخانه‌های تولیدی در حال تولید نیازهای جامعه هستند، ولی به هر دلیلی وارداتی از بیرون کشور، مواد و نیازات جامعه را تأمین می‌کند که هم ارزان‌تر است و هم به وفور وارد می‌شود. پس از مدتی، کارخانه‌ها به دلیل عدم نیاز به مواد تولیدی خود، مجبور می‌شوند تولید را متوقف کنند و در نهایت بسته شوند. کشور کاملاً وابسته به واردات می‌شود و تولیدات داخلی به حداقل می‌رسد. در بدن هم همین اتفاق رخ می‌دهد؛ یعنی تولیدات طبیعی بدن که به صورت خدادادی فعال‌اند، دیگر به دلیل ورود مواد افیونی بیرونی نیازی به تولید نمی‌بینند. چون بدن هوشمند است و وقتی ماده مورد نیازش از بیرون تأمین می‌شود، سیستم داخلی را متوقف می‌کند. در نتیجه، اجبار به واردات مواد بیرونی (مصرف مواد مخدر) در بدن ایجاد می‌شود و این همان اعتیاد است.

پس اعتیاد یک جایگزینی مزمن مواد درونی با مواد بیرونی است که فرد را وابسته به مواد مخدر می‌کند، به‌طوری‌که اگر مواد از بیرون به بدن وارد نشود، سندروم محرومیت مواد یا همان خماری خودش را نشان می‌دهد و فرد از تعادل خارج می‌شود.

دلیل اصلی اینکه نمی‌توان یک مصرف‌کننده را درمان کرد، همین عدم اطلاع از علم اعتیاد و فهم موضوع آن است. وقتی فردی می‌خواهد به یک‌باره با قطع مواد بیرونی خود را از اعتیاد رها کند، با جسمی روبه‌رو می‌شود که حتی کوچک‌ترین اعمال روزانه خود را نمی‌تواند انجام دهد و علائمی ظاهر می‌شود که روان و جسم را از تعادل خارج می‌کند.

درمان اعتیاد در کنگره ۶۰ بر اساس علم و تجربه خود افراد مصرف‌کننده اتفاق می‌افتد. برای اولین‌بار واژه‌ی "درمان اعتیاد" در کنگره ۶۰ استفاده شد، چون فرد مصرف‌کننده با ورود به سفر در کنگره و با دارویی به نام «داروی اُتی»، شروع به سفر می‌کند و مواد مورد نیاز بدن را تأمین می‌نماید. با حرکت در سه جهت جسم، روان و جهان‌بینی، شروع به درمان خود در این سه بخش می‌کند. پس از طی سفر، چون کارخانه‌های تولید مواد در بدن دوباره به فعالیت طبیعی خود بازگشته‌اند، دیگر نه وسوسه دارد و نه نیازی به مواد مخدر.

در قسمت‌های بعد، از درمان اعتیاد و روش کنگره ۶۰ بیشتر گفته خواهد شد.

نویسنده: همسفررضا

منابع:
سایت کنگره ۶۰، مقاله اول ۱۴ مقاله، مهندس دژاکام، کتاب عبور از منطقه ۶۰ درجه زیر صفر، کتاب ۱۴ مقاله