دانایی سرمایه‌ای است که هیچ دزدی آن را نمی‌برد

پیشرفت انسان در این جهان آشفته ذهنی هزار رنگ بیش از هر زمان دیگری وابسته به توانایی او در یادگیری، تحلیل و به‌کارگیری دانش است. دانستن و توانستن دو قلمرو جدا نیستند، دانایی زمانی کامل است که به عمل و تغییر پایدار در زندگی منتهی شود. بسیاری از افراد ساعت‌ها مطالعه می‌کنند و اطلاعات زیادی دارند؛ اما هنوز در تصمیم‌گیری‌های روزانه خود سردرگم هستند، رفتارهای گذشته را تکرار می‌کنند و اشتباهات تکراری زیادی دارند. این یعنی دانایی بدون عمل، بی‌ثمر است و مسیر رشد واقعی را هموار نمی‌کند، پس دانایی یعنی شناخت ماهیت و تمایز میان آن‌ها، خواسته‌های معقول و نامعقول، حقیقی و موهوم، بد و خوب. «وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ كُلَّهَا» (بقره، ۳۱) دانایی سرمایه‌ای است که هیچ دزدی آن را نمی‌برد و هیچ کهنه‌ای ندارد.

دانایی و شناخت بر سه پایه تفکر، تجربه و آموزش شکل می‌گیرد. وقتی انسان کارهای کوچک روزمره‌اش را با دقت و تمرکز انجام دهد، به مرور توانایی تحلیل رفتار و تصمیم‌گیری درست را پیدا می‌کند. اگر با افرادی در ارتباط باشد که مدام انرژی منفی منتقل می‌کنند، مانع پیشرفت او می‌شوند و مسیر رشدش مختل می‌شود، پس دوری از این روابط همان تمرین فاصله گرفتن از پیوندهای نامیمون است که این پیوندها در واقع برای توقف پروسه دانایی و رشد ما به انسان وصل می‌شوند.

از طرفی مفهوم عمیق‌تری به اسم دانایی مؤثر است. دانایی مؤثر به معنای توانایی به‌کارگیری شناخت در زندگی به‌صورت هدفمند است. کسی که پس از یادگیری یک مهارت، آن را در کار روزانه یا زندگی شخصی خود به‌کار می‌گیرد، تغییر واقعی را تجربه می‌کند. تمرین‌های کوچک، مانند نظم دادن به کارها یا برنامه‌ریزی برای زمان، به مرور عادت و توانایی تغییر را در فرد تقویت می‌کند. افلاطون جمله معروفی دارد که می‌گوید: «دانایی بدون عمل مثل درخت بدون میوه است.» آیا حقیقتاً باغبان در باغ خود درختی می‌کارد که میوه ندهد؟ پس تمام اطلاعات و دانسته‌ها با عمل معنا می‌یابند و امام علی (ع) چه زیبا می‌فرمایند: «عمل بر دانش مقدم است.»

در کنار این دو مفهوم عمیق واژه سواد، واژه متعارفی است که بسیار می‌شنویم و کمتر معنی آن را می‌دانیم. سواد در واقع ابزار دریافت و تحلیل دانش است و فراتر از توانایی خواندن و نوشتن تعریف می‌شود. کسی که می‌تواند اطلاعات مالی، دیجیتال یا علمی را تحلیل کند و براساس آن تصمیم بگیرد، سردرگمی را کنار می‌گذارد و احساس کنترل بر زندگی پیدا می‌کند. سواد ابزار است و به تنهایی کاربرد ندارد، چه بسیار انسان‌های باسوادی که در پیچ‌ و خم کوچک‌ترین مسائل زندگی به بن‌بست رسیده‌اند.

ما در جهانی زندگی می‌کنیم که بر پایه اضداد شکل گرفته و همیشه در مسیر دانایی و دانایی مؤثر موانعی وجود دارد و کنگره۶۰ آن‌ها را در قالب مثلث جهالت که شامل منیت، ترس و ناامیدی است، معرفی می‌کند. فردی در مهارتی توانایی لازم را دارد و جایگاه خود را بالاتر از همه می‌بیند؛ اما نه ظرفیت انتقاد ساده را دارد، نه خود را محتاج آموختن می‌بیند و اینگونه از تفکر دور و اسیر تاریکی منیت می‌شود. محصول درخت منیت خشم است که می‌سوزاند و قدرت تخریب بالایی دارد، چنین انسانی در مسیر رشد متوقف می‌شود.

کسی که از شروع کاری جدید می‌ترسد و اجازه می‌دهد ترس او را عقب نگه دارد، فرصت‌های بسیاری را از دست می‌دهد و این تاریکی عمیق ضلع ترس است؛ زیرا ترس محصول مواجهه با ناشناخته‌ها است و تنها با تجربه، شجاعت و رفتن به دل ناشناخته‌ها از بین می‌رود.

ناامیدی ضلع دیگر مثلث جهالت است. انسانی که پس از یک ناکامی، امید خود را از دست می‌دهد و هیچ حرکتی نمی‌کند، انرژی زندگی‌ او تحلیل می‌رود و اینگونه اسیر زندان انفرادی ناامیدی می‌شود. ناامیدی نیروی زندگی را می‌بندد و امید را خاموش می‌کند. امید، روشنایی راه انسان است. حرکت مداوم حتی کوچک، مواجهه با ترس و تمرین مستمر، نیروی امید و شجاعت را بازمی‌گرداند و مسیر رشد را هموار می‌کند.

حقیقت بزرگ این است که تمام درد و رنج بشر ناشی از دانش‌های کشف نشده است. هر نادانی فرصتی برای کشف و رهایی است. فردی که رفتار خود را بررسی می‌کند و نقاط ضعف و تمایلات ناپایدار خود را می‌شناسد، آرامش و کنترل بیشتری پیدا می‌کند. کسی که یاد می‌گیرد انرژی خود را صرف کارهای بی‌ثمر نکند، مسیر رشد واقعی را هموار می‌کند و اینگونه دانایی، دانایی مؤثر و سواد سه رکن اصلی رشد فردی و اجتماعی هستند. سواد ابزار، دانایی سرمایه و دانایی مؤثر هنر بهره‌برداری از این سرمایه است. عبور از موانع منیت، ترس، ناامیدی و فاصله گرفتن از این اضلاع مخرب مثلث جهالت، کلید تعادل روانی، انرژی مثبت و زندگی مؤثر است. تمرین مستمر، خودآگاهی، عمل و تلاش باعث می‌شود که انسان توانایی تشخیص مسیر درست، مدیریت انرژی و تصمیم‌گیری خردمندانه را پیدا کند و زندگی متعادل، شاد و سالم داشته باشد.

منابع: سی‌دی جهان بینی 1و۲، کتاب عبور از منطقه 60درجه زیر صفر و سی‌دی پیوندهای نامیمون

نویسنده: ایجنت همسفر فاطمه

ویرایش و ارسال: همسفر مریم رهجوی راهنما همسفر سونا (لژیون شانزدهم) دبیر سایت

همسفران نمایندگی کاسپین قزوین