راهی به سوی صراط مستقیم با حکم عقل

وادی‌های کنگره ۶۰ نقش بسیار مهم و حیاتی در شناخت ما نسبت به خودمان به عهده دارند. وقتی به وادی‌های کنگره ۶۰ نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که تمام آن‌ها بر مقوله انسان متمرکز هستند و قوانین مربوط به زندگی، دوری از ضد ارزش‌ها، تعامل ما با عوامل محیطی، زندگی، دیگران، خود و هستی را بیان می‌کنند. دایره وسیع وادی‌های کنگره ۶۰ از موضوع تفکر آغاز می‌شود و در نهایت به موضوع محبت می‌رسد و دوباره از محبت به تفکر باز می‌گردد. تا کنون پنج وادی را در دستور جلسات سالانه پشت سر گذاشته‌ایم و اکنون نوبت به وادی ششم رسیده است: حکم عقل را در قالب فرمانروای بزرگ، کاملاً اجرا نماییم. در این وادی ما با دو پارامتر اساسی از صور پنهان انسان روبه‌رو می‌شویم؛ عقل و نفس.

کنگره ۶۰ برای شناخت هر چه بهتر ما از خودمان و در مقوله شناخت انسان، شهر وجودی انسان را به دو بخش تقسیم کرده است؛ صور آشکار و صور پنهان. صور آشکار اجزایی از انسان هستند که با چشم فیزیکی قابل رؤیت‌اند؛ مانند دست، پا، سر، قلب، کلیه و ... صور پنهان اجزایی هستند که با چشم فیزیکی قابل رؤیت نیستند؛ مانند روح، نفس، عقل، حس، ذهن و ... عقل یکی از اجزا و پارامترهای اساسی صور پنهان است که ما نمی‌دانیم جنس آن از چیست؛ قدر مسلم این است که از موادی که می‌شناسیم نیست. فقط می‌دانیم که وجود دارد؛ اما حتی نمی‌دانیم جایگاه آن دقیقاً کجا است. شاید تصور شود که جایگاه عقل در مغز است؛ اما باید گفت که مغز ابزاری در دست عقل و مترجم یا اپراتوری است که رابطه عقل را از صور پنهان با صور آشکار برقرار می‌کند. عقل نیرویی است که فرّ ایزدی دارد؛ یعنی شکوه الهی دارد و قدرت آن برگرفته از قدرت الهی است.

هر قدر ما بیشتر در صراط مستقیم باشیم و به نیروی الهی نزدیک‌ تر شویم، قوه تعقل ما نیرومند تر، فعال‌تر و حضورش پر رنگ‌ تر می‌شود و هر قدر از صراط مستقیم دور شویم، نیروی عقل کمتر و قوه تشخیص آن ضعیف‌ تر خواهد شد. کار عقل، سنجش و ارزیابی است؛ عقل میزان است و ترازو؛ برای اینکه به ما بگوید خواسته‌های ما درست است یا نه. خواسته‌هایی که توسط عقل تأیید می‌شوند را خواسته‌های معقول می‌نامیم؛ یعنی‌ خواسته‌هایی که مهر تأیید عقل را دارند و خواسته‌هایی که عقل آن‌ها را تأیید نمی‌کند، خواسته‌های نا معقول خوانده می‌شوند. با مرگ، عقل از بین نمی‌رود؛ بلکه بایگانی و متوقف می‌شود؛ اما نابود نمی‌گردد. همانند زمانی که در خواب هستیم، عقل متوقف است؛ اما از بین نمی‌رود.

تفکر درست، تعقل است و عمل درست، کار معقول است. در مقابل، تفکر غلط همان تفکر شیطانی است و عمل نادرست، کار نا معقول است. بالاتر از تفکر، سیستمی دیگر وجود دارد به نام عقل که بر کار تفکر نظارت دارد. همانند شرکتی که مدیر عامل تفکر می‌کند و کارهای شرکت را اداره می‌نماید و رئیس شرکت بر کارهای مدیر عامل نظارت دارد. عقل از واژه عقال گرفته شده است. عقال طنابی است که در دهان شتر می‌گذارند تا آن را به هر طرف که بخواهند بکشند. اگر افسار خودمان را در اختیار عقل قرار دهیم، ما را به سوی کارهای درست هدایت می‌کند. مانند مسافرها که قبلاً افسارشان در دست مواد و اعتیاد بود و آن‌ها را به هر جا می‌کشاند. این توانایی عقل با افسار قوی؛ اکنون با کمک کنگره دوباره در اختیار آن‌ها گذاشته شده است و باید این توانایی را تقویت کرده و به کار ببندند. عقل وظیفه دارد درست را از غلط تشخیص دهد، خوبی را از بدی جدا کند و به انجام کارهای نیک فرمان دهد.  اما نفس وظیفه‌اش این است که انسان را به سمت چیزهایی بکشاند که راحت‌ترند، نیاز به زحمت ندارند و به تبع دل آدم هستند؛ مانند گناه یا موادی که آرامش کاذب می‌دهند و انسان را فریب می‌دهند؛ پس باید مراقب نفس خود باشیم.

تفکر، کارش اندیشیدن و سنجیدن میان عقل و نفس است و ویرایش می‌کند که اگر فرمان هر کدام از عقل یا نفس را اجرا نماییم چه اتفاقی خواهد افتاد. مغز، کارش اجرای فرامینی است که به او داده می‌شود. این اجرا گاهی به صورت عقلی است، زمانی که عقل فرمان می‌دهد و گاهی به صورت فطری و غریزی؛ مانند زمانی که دست انسان به یک جسم داغ می‌خورد و ناخودآگاه آن را کنار می‌کشد. اما چه چیزی دستور می‌دهد؟ اگر ما تفکر درست کنیم، آموزش‌های صحیح ببینیم و عقل خود را درست بسازیم و عقل معقولی به بار بیاوریم، دستورهای درست صادر خواهد شد؛ اما اگر عقل نامعقولی بسازیم، ضعیف و بدون استفاده، دستورهای نادرست صادر خواهد شد و در این صورت هیچ کاری از دست ما بر نمی‌آید. پس باید چه کار کنیم تا عقلی درست و معقول داشته باشیم؟ باید کارهای ارزشمند انجام دهیم، از ضد ارزش‌ها فاصله بگیریم و با انجام کارهای نیک، وسعت دید و روشنایی عقل خود را افزایش دهیم. وقتی وسعت و روشنایی عقل زیاد شد، فرمان‌های عقل درست خواهد بود.

نویسنده: همسفر اعظم.ش رهجوی راهنما همسفر فهیمه (لژیون اول)
رابط خبری: همسفر فاطمه.ش رهجوی راهنما همسفر فهیمه (لژیون اول)
ارسال: همسفر مریم رهجوی راهنما همسفر فهیمه (لژیون اول) نگهبان سایت
همسفران نمایندگی یحیی زارع میبد