کار عقل، حل کردن مسئله است

«حکم عقل را در قالب فرمانده، کاملاً اجرا نماییم.»

در ابتدا توجه کردن به ریشه‌ها بسیار مهم است. در کنگره، وادی‌ها و جزوۀ جهان‌بینی، همان پایه‌ها و ریشه‌ها هستند.

حال اگر ما می‌خواهیم درمورد جهان‌بینی صحبت کنیم، مهم‌ترین مسئله، شناخت و تعریف درست از اجزای آن است؛ مانند عقل که در وادی ششم بیان شده است که حکم عقل را در قالب فرمانده، کاملا اجرا نماییم.

جناب مهندس می‌فرمایند: عقل در تکامل مانند ماشین، تابع خود می‌باشد؛ در حالی که روح با لطافت منحصر به خود، با ارادۀ عقل راهبری می‌شود.

وقتی می‌گویند ماشین، این تعریف خیلی به ما کمک می‌کند. یک ماشین در دامنۀ خودش درست کار می‌کند؛ مثلاً توان ماشین با معیار اسب بخار را در نظر بگیرید. کار عقل، حل کردن مسئله است. کار می‌کند و مسئله را حل می‌کند.

وقتی مسئله را حل کرد، تفکر می‌کند. وقتی تفکر کرد، در آن دانایی به وجود می‌آید. وقتی دانایی‌اش بالاتر برود، بزرگ‌تر می‌شود و قدرت اسب بخارش افزایش پیدا می‌کند. پس عقل، در حال رشد و تکامل است و تکامل عقل، به واسطه تفکرکردن است.

در این وادی، ما با دو پارامتر اساسی صور پنهان یعنی "عقل و نفس" انسان روبرو هستیم.

"عقل" یکی از اجزای صور پنهان است که نمی‌دانیم جنس آن از چیست، فقط می‌دانیم هست؛ حتی نمی‌دانیم که در کجا قرار دارد. شاید تصور شود که جایگاه آن در مغز است؛ اما باید بگوییم که مغز، ابزاری است در دست عقل و مترجمی که رابطۀ عقل را از صور پنهان با صور آشکار برقرار می‌کند.

عقل در کیهان یا کشور وجودی ما و یا جسم ما، حکم یک فرمانروای عادل که نشان از قدرت مطلق دارد و یا به دیگر سخن، فر ایزدی دارد.

بر اساس تنوع ذرات‌ تشکیل‌دهنده نفس و ماهیت آن‌ها، نفس می‌تواند در یکی از این ۳ مرحله باشد: ۱)نفس اماره ۲) نفس لوامه ۳) نفس مطمئنه و و اینکه ما در چه مرحله ای از انسانیت هستیم، از درجات نفس ما است.

همان‌طور که می‌دانیم، "حس" اولین قوۀ به کارگیری عقل است. اگر حس آلوده باشد؛ مثلاً به دلیل بیماری اعتیاد، حس آلوده، اطلاعات غلط دریافت می‌کند و در عملکرد عقل اختلال ایجاد می‌کند؛ به همین دلیل است خیلی‌ها به اشتباه می‌گویند: فرد معتاد عقل ندارد. در صورتی که عقل دارد؛ ولی چون حس آلوده است، در عملکرد عقل اختلال ایجاد می‌کند.

فرد معتاد عملاً در نفس اماره قرار دارد؛ چون بدون فکر، فرمانبردار خواسته‌های نفس است که عموماً خواسته‌ها نامعقول می‌باشد و دست به اعمالی می‌زند که درستی و نادرستی آن‌ها برایش قابل تشخیص نیست.

اما با پالایش کردن حس و کم کردن مواد مخدر، به آرامی این حسی که برای به کار انداختن قوۀ عقل نیاز است، به مرحلۀ میانه یا نفس لوامه می‌رسد.

در قرآن هم به این موضوع اشاره شده است: "وَ نَفۡسࣲ وَ مَا سَوَّىٰهَا فَأَلۡهَمَهَا فُجُورَهَا وَ تَقۡوَىٰهَا" ((و سوگند به نفس آدمی و آن كس كه آن را منظم ساخته، سپس فجور و تقوا (شر و خير) را به او الهام كرده است.)) این ما هستیم که باید تشخیص بدهیم که به کدام سو برویم.

با گذشت زمان در رشد مثلث دانایی (آموزش،‌ تفکر، تجربه) قوۀ تعقل رشد می‌کند. هرچه عقل کامل‌تر باشد، قادر به حل کردن مسائل بزرگ‌تری است. هرچه درجۀ تکامل عقل پایین‌تر باشد، مسائل کوچک‌تری را می‌تواند حل کند؛ ولی حل مسئله در هر دو، مشترک است؛ بنابراین اولین حرکت در وادی عقل، "پالایش حس" است.

نتیجه‌ای که از این وادی می‌گیریم: مشکل اساسی و قسمتی از نبرد درون ما همین جا است؛ نبرد بین فرمانروای عادل (عقل) با یک نیروی فوق العاده زیرک به نام نفس اماره که نمی‌گذارد ما به فرامین الهی توجه کنیم.

پس اگر من در جایگاه بدی از زندگی قرار دارم،‌ باید بدانم می‌توانم با خواستن و حرکت کردن و البته با تفکر سالم و عمل سالم، تغییر جایگاه بدهم و خود را به جایگاه ارزشمندی برسانم. منوط به اینکه‌ با پشت سر گذاشتن آموزش‌ها، رسیدن به دانایی، گوش دادن به صدای عقل، به دستورات او عمل کنم و به عقل، به چشم فرمانروای عادل و صالح نگاه کنم. در فرایند تزکیه، خواسته‌های نامعقول خود را با گذشت زمان و ذره ذره حذف کنم، تا به امید خدا به فرمان عقل نزدیک شوم.

منابع: سی‌دی‌های وادی ۶، جهان بینی، سایت کنگره۶۰
نویسنده: راهنمای تازه‌واردین همسفر کتایون
عکاس: همسفر پروانه رهجوی راهنما همسفر مهری (لژیون دهم) عکاس دوم
ویرایش: همسفر فاطمه رهجوی راهنما همسفر رویا (لژیون هشتم) دبیر دوم سایت
تنظیم و ارسال: همسفر زهرا رهجوی راهنما همسفر اعظم (لژیون ششم) نگهبان سایت
همسفران نمایندگی زنجان