وجه مشترک سیگار، قلیان، ویپ، پاد، ناس و پیپ ماده‌ای است به نام نیکوتین. نیکوتین ماده‌ای شیمیایی است که در گیاه تنباکو وجود دارد و از سدخونی مغز عبور می‌کند و موجب اعتیاد فرد به مصرف آن می‌شود. نیکوتین موجب ترشح سریع دوپامین در مغز می‌شود که احساس لذت و انرژی به وجود می‌آورد؛ اما اثر دوپامین آزادشده به زودی از بین می‌رود و باعث خستگی و کسل شدن فرد می‌شود و همین موجب می‌شود فرد دوباره اقدام به مصرف کند.
ورود تنباکو به ایران و استعمال آن با پیپ و قلیان به روایتی مربوط به دوره صفویه می‌شود و هنوز هم قلیان (بیشتر) و پیپ (کمتر) در بین اقشار مختلف استفاده می‌شود؛ اما از زمانی که سیگار به شکل امروزی در دسترس مردم قرار گرفت این ماده نیکوتین‌دار به‌خاطر سهولت استفاده از آن و دسترسی راحت‌تر طرف‌داران بسیاری پیدا کرد.
امروزه نوع جدیدی از سیگار به نام سیگارهای الکترونیک (ویپ و پاد) و افزایش استفاده از این نوع دخانیات به‌خصوص در بین نوجوان‌ها دغدغه بسیاری از افراد و والدین شده است. در این مقاله قصد داریم بیشتر به موضوع دخانیات بپردازیم. چنان‌که گفتیم نیکوتین موجود در دخانیات ماده شیمیایی اعتیادآوری است که باعث تحریک و آزادشدن مواد شیمیایی طبیعی مانند دوپامین در مغز می‌شود و موجب سرخوشی و احساس لذت و کاهش اضطراب می‌شود، این ماده مشابه ماده‌ای است به نام نیکوتین‌آمید که در بدن انسان به طور طبیعی وجود دارد و به طور غیرمستقیم باعث ترشح دوپامین می‌شود.
وقتی افراد با مصرف دخانیات، نیکوتین را با دوز نامتناسب وارد بدن خود می‌کنند و این پیام را به مراکز تولید نیکوتین‌آمید در بدن می‌رسانند که نیازی به تولید منظم در بدن نیست و این ماده از بیرون تأمین خواهد شد و با این کار بدن برای دریافت دوپامین وابسته به مواد نیکوتین‌دار خارجی مثل سیگار، قلیان و… می‌شود. جالب این‌جاست که نیکوتین بهترین ماده موجود در سیگار است، ترکیبات مضر دیگری در سیگار و دخانیات دیگر وجود دارد که موجب بروز انواع مشکلات در بخش‌های مختلف بدن می‌شود، ترکیبات مضری چون مونوکسیدکربن، قطران و تار، سرب و … .
در این‌جا به طور خلاصه به یکی از آسیب‌های سیگار و قلیان بر بدن اشاره می‌کنیم. یکی از اندام‌های حیاتی انسان ریه است که اکسیژن موجود در هوا را می‌گیرد و به اندام‌های مختلف بدن می‌رساند. این اکسیژن معمولاً همراه با گرد و غبار، سموم و آلودگی‌هاست؛ به همین‌خاطر سلول‌هایی در ریه تعبیه شده است که این گرد و غبار را از ریه تمیز می‌کنند و اکسیژن تصفیه شده را به بدن می‌رسانند.
هنگامی که فرد سیگار و قلیان مصرف می‌کند دود ناشی از این مواد وارد ریه می‌شود و سلول‌ها نمی‌توانند ریه را پاک‌سازی کنند و همین باعث می‌شود ریه سالم و صورتی رنگ فرد، تیره و خاکستری شود. وقتی ریه به این شکل درمی‌آید اکسیژن کافی به سلول‌های دیگر بدن نمی‌رسد و همین باعث می‌شود ایمنی بدن از بین برود و فرد به انواع و اقسام بیماری‌ها دچار شود. تیرگی رنگ پوست، سیاه‌شدن لب‌ها، پوسیدگی دندان‌ها، اختلال در خواب، ضربان شدید قلب، فشار خون و … از دیگر علائم نارسایی اکسیژن به بافت‌های مختلف بدن محسوب می‌شود.
سیگار و قلیان همچنین اثرات نامطلوبی روی سلامت افراد به‌ویژه زنان می‌گذارد. با مصرف دخانیات هورمون‌های زنانه (استروژن و پروژسترون) در زنان کاهش پیدا می‌کند و همین امر موجب اختلال در چرخه قاعدگی، خلق‌و‌خو، بارداری و سلامت استخوان‌ها می‌شود. زنان مصرف‌کننده دخانیات در هنگام عادت ماهانه انقباضات شکمی بیش‌تری را تجربه می‌کنند و قاعدگی نامنظمی دارند؛ از طرف دیگر نوسان خلقی در آنان بیشتر به چشم می‌خورد و این به دلیل کاهش سطح هورمون‌های زنانه در اثر مصرف مواد نیکوتین‌دار است.
سیگار و قلیان در میان دخانیات بیشتر شناخته شده است؛ اما مواد نیکوتین‌دار اعتیادآور تنها شامل این دو مورد نمی‌شود. ناس ماده دیگری است که از ترکیب تنباکو و آهک ایجاد می‌شود و به صورت خوراکی مصرف می‌شود و نیکوتین زیادی دارد و افراد برای افزایش توان و نیروی بدنی خود از آن استفاده می‌کنند. ویپ و پاد هم از دسته دخانیات محسوب می‌شوند که هرچند گاه از طرف متخصصان برای ترک سیگار تجویز می‌شوند؛ ولی به شدت اعتیادآور بوده و علاوه‌بر آن حاوی ترکیبات سرطان‌زا و مخرب دیگری همراه نیکوتین هستند. این ترکیبات شامل طعم‌دهنده‌ها، فلزات سنگین همچون سرب و … می‌شود. در نوع نامرغوب و تقلبی مایع ویپ و پاد THC (ماده روان‌گردان موجود در ماریجوانا) وجود دارد که عوارض وخیمی در فرد ایجاد می‌کند.
عوارضی که از مصرف سیگارهای الکترونیک گزارش شده است شامل افزایش ضربان قلب، فشار خون، آسیب به مغز درحال رشد (به‌خصوص در نوجوان‌ها)، التهاب ریه، افزایش خطر سرطان و … می‌شود. بسیاری از افراد برای ترک اعتیاد به نیکوتین از روش سقوط آزاد (قطع ناگهانی مصرف) استفاده می‌کنند که آسیب‌های جدی به بدن وارد می‌کند و موجب برگشت فرد به این مواد می‌شود؛ چرا که بدن از لحاظ تأمین نیکوتین دچار اختلال شده است و همین امر فرد را به سمت مصرف دوباره می‌کشاند.
خوش‌بختانه از سال ۹۲ با یاری خداوند و همت مهندس حسین دژاکام بنیان کنگره۶۰ امکان درمان قطعی اعتیاد به نیکوتین با استفاده از آدامس نیکوتین‌دار خوراکی و روش DST فراهم شده است. در این روش ضمن این‌که هیچ آسیبی به بدن وارد نمی‌شود، فرد می‌تواند پله‌پله وابستگی خود را به نیکوتین خارج از بدن کم کند و به صفر برساند و به موازات آن به کارخانه‌های تولید نیکوتین در بدن خود فرصت دهد که نیکوتین مورد نیاز خود را تأمین کند و به تعادل برسد. در مدت درمان بخش عظیمی از تخریب‌هایی که دخانیات بر اندام‌های مختلف بدن فرد مصرف‌کننده وارد کرده، ترمیم می‌شود.
طول درمان اعتیاد به نیکوتین در کنگره۶۰ حداقل ۱۰ ماه است که در آغاز فرد با قطع مصرف، آدامس نیکوتین‌دار خوراکی را جایگزین سیگار یا قلیان دودی می‌کند. این مقدار آدامس توسط راهنمای درمان نیکوتین با توجه به مصرف فرد محاسبه می‌شود. پس از سه ماه سازگاری، این مقدار آدامس پله‌پله کاهش پیدا می‌کند و به صفر می‌رسد. این فرایند درمانی در کنگره با عنوان «سفر درمان نیکوتین» شناخته می‌شود که در بخش زنان و مردان فعال است و سالانه افراد بسیاری از مصرف‌کنندگان دخانیات با این روش به درمان قطعی و برگشت‌ناپذیر می‌رسند.
منابع: سی‌دی سیگار و جایگزینی، سی‌دی سدخونی مغز، سی‌دی نیکوتین، مقاله ۱۳ از کتاب ۱۴ مقاله تألیف مهندس حسین دژاکام و چندین سایت داخلی
رابط خبری: همسفر نازنین مرزبان خبری
نویسنده و ویراستار: راهنما همسفر عارفه (لژیون ویلیام)
ارسال مطلب: همسفر نیلوفر
- تعداد بازدید از این مطلب :
233