سیگار، شاید یکی از رایج‌ترین و در عین حال خطرناک‌ترین وابستگی‌های بشر امروز باشد؛ وابستگی‌ای که در ظاهر ساده و بی‌ضرر به نظر می‌رسد، اما در واقع آثار مخرب و مرگ‌باری بر جسم، روان و حتی سبک زندگی افراد دارد. برای درک این پدیده و یافتن راه درمان آن، باید نگاهی عمیق‌تر به ماهیت سیگار، سازوکار وابستگی، جایگزین‌هایی مانند ویپ و پیپ و تجربه‌های موفق در حوزه درمان داشته باشیم؛ تجربه‌هایی مانند آن‌چه در کنگره ۶۰ به‌طور علمی دنبال می‌شود.
در کنگره۶۰، مفهوم «صورت‌مسئله» یکی از پایه‌های درمان است. یعنی پیش از هر اقدامی، باید بفهمیم دقیقاً با چه چیزی مواجه‌ایم. در مورد سیگار نیز باید بدانیم چرا افراد به آن وابسته می‌شوند و چرا درمان آن تا این اندازه دشوار است. برخلاف تصور عموم، سیگار صرفاً یک عادت رفتاری نیست، بلکه سازوکاری فیزیولوژیکی پیچیده در بدن ایجاد می‌کند.
نیکوتین موجود در سیگار از سد خونی مغز عبور کرده و به گیرنده‌های عصبی متصل می‌شود. در اثر تکرار، این نیکوتین جایگزین ماده‌ای شبه نیکوتین در بدن (نوروترانسمیترها) شده و فرد را وابسته نگه می‌دارد. این همان «عملیات جایگزینی» است؛ فرآیندی که درمان را دشوار و بازگشت به مصرف را آسان می‌سازد.
بسیاری از ما از خود می‌پرسیم: چرا خداوند موادی مانند تریاک، سیگار یا حتی چاقو و شیطان را آفریده است؟ پاسخ این است که خداوند ابزارها را در اختیار انسان قرار داده، اما مهم‌تر از آن، عقل را نیز عطا کرده تا بتواند بین خوب و بد انتخاب کند. ما هستیم که تصمیم می‌گیریم از این ابزارها در مسیر رشد استفاده کنیم یا سقوط.
متأسفانه اطلاعات نادرست باعث می‌شود برخی تصور کنند جایگزین‌هایی مانند ویپ (سیگار الکترونیکی) یا پیپ، راه‌حل مناسبی برای درمان سیگار می‌باشند. در حالی‌که ویپ نیز همان نیکوتین را به شکل مایع تبخیرشده وارد بدن می‌کند و اثرات مخرب آن کمتر از سیگار نیست. مطالعات علمی نشان داده‌اند ویپ موجب آسیب به بافت ریه، التهاب مجاری تنفسی، اختلال در عملکرد قلب و افزایش خطر سرطان می‌شود. پیپ نیز اگرچه سنتی و آرام‌تر به نظر می‌رسد، اما دود آن حاوی مواد سرطان‌زای متعددی است که خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و ریوی را افزایش می‌دهد.
همچنین «ناس» که بدون دود مصرف می‌شود، نیکوتین را از طریق دهان جذب می‌کند و بسیار شخص را وابسته می‌کند. تصور بی‌ضرر بودن ناس اشتباه است؛ این ماده خطر ابتلا به سرطان دهان و گلو را افزایش می‌دهد.
در نگاه کلی، سیگار، ویپ، پیپ و ناس، همگی یک مسیر را دنبال می‌کنند؛ وابسته‌سازی از طریق جایگزینی نیکوتین خارجی به جای نیکوتین طبیعی مغز. وقتی جایگزینی رخ دهد، قطع ناگهانی آن نه تنها منجر به درمان نمی‌شود، بلکه می‌تواند فرد را دچار عوارض شدید جسمی و روانی مانند عصبانیت، اضطراب، بی‌خوابی و بازگشت سریع به مصرف کند.
در چنین شرایطی، آن‌چه راه‌گشاست، نه فقط قطع مصرف، بلکه یک روند علمی و تدریجی برای بازگرداندن سیستم به حالت طبیعی است. تجربه کنگره60 در این زمینه نشان می‌دهد درمان موفق سیگار نیازمند توجه به سه بخش اصلی است: جسم، روان و جهان‌بینی. جسم نیاز به بازسازی دارد، روان باید به آرامش و تعادل برسد و نگرش فرد به زندگی (جهان‌بینی) باید تغییر کند تا پایه‌های وابستگی فرو بریزند.
مهندس دژاکام، بنیان‌گذار کنگره۶۰، معتقد است درمان هر اعتیادی کمتر از ۱۰ ماه امکان‌پذیر نیست؛ چرا که مغز و بدن نیازمند زمان هستند تا به‌تدریج جایگزینی‌ها را کنار بگذارند و عملکرد طبیعی خود را بازیابند. این فرآیند نیاز به برنامه‌ریزی، نظم، آموزش و پشتیبانی دارد؛ چیزی که در قالب راهنما و مشارکت‌های گروهی در کنگره60 تحقق می‌یابد.
در این مسیر، آموزش نقش کلیدی دارد. وقتی فرد بداند چرا به سیگار وابسته شده، چه اتفاقی در بدن او افتاده، چرا ویپ و پیپ فریبنده‌اند و چگونه می‌تواند به‌تدریج و هوشمندانه از این دام رهایی یابد، قدرت درمان در او شکل می‌گیرد. با تغییر نگرش، می‌تواند مسیر جدیدی را آغاز کند.
در نهایت باید پذیرفت که سیگار، ویپ و پیپ، ابزارهایی هستند که در صورت استفاده انسان را به سوی بیماری و مرگ می‌کشانند. اما همین انسان، با قدرت عقل، آگاهی و آموزش می‌تواند تصمیم بگیرد از آن‌ها عبور کند و به رهایی برسد. درمان وابستگی تنها با اراده ممکن نیست؛ بلکه نیازمند زمان، راهنما، آموزش و اصلاح تفکر است.
نویسنده: همسفر لیلا رهجوی راهنما همسفر عطیه (لژیون یکم)
رابط خبری: همسفر زینب رهجوی راهنما همسفر عطیه (لژیون یکم)
عکاس: همسفر بهار مرزبان خبری
ویرایش و ارسال: همسفر بهار مرزبان خبری
همسفران نمایندگی محمدی‌پور قم
- تعداد بازدید از این مطلب :
96