در کنار درختکاری باید درخت‌داری هم داشته باشیم

در پایان وادی دوازدهم از کتاب عشق این چنین گفته شده که همه مسافران و همسفرانی که یک سال از رهایی آن‌ها گذشته است؛ باید برای جبران خسارت خود به جامعه سالانه درختی را بکارند. از این رو هر ساله در شعب کنگره۶۰، اردویی تحت عنوان اررو درختکاری برگزار می‌گردد. امسال نیز برای دومین بار اردوی درختکاری همسفران نمایندگی‌های مختلف مشهد در منطقه دشت ارغوان برگزار شد. در حاشیه این اردو با مهندسین منابع طبیعی خانم مولایی، خانم سنایی و خانم معتمدی گفت‌و‌گویی ترتیب دادیم که شما را به مطالعه و همراهی آن دعوت می‌کنیم.

با سلام خدمت خانم مهندس فرشته سنایی عزیز، خیلی خوشحالیم که امروز در کنار شما عزیزان منابع طبیعی هستیم. خواهش می‌کنم خودتان را معرفی کنید.

درود و مهر بیکران. امیدوارم که حال دل شما خوب باشد، خیلی خوشحالم که اینجا در این جمع هستم. این اولین بار است که همراه با کنگره‌۶۰ به برنامه نهال‌کاری آمده‌ام‌. من فرشته سنایی‌، ارشد منابع طبیعی و کارمند اداره مربوط به منابع آبخیزداری هستم.

خوشحالم در کنارتان هستم و از این‌که با ما هستید و آن علم، دانش و مهربانی خودتان را با ما تقسیم می‌کنید سپاسگزارم. لطفاً خانم مهندس بفرمایید کوه‌ها چگونه به عنوان منابع آب عمل می‌کنند و آیا می‌توان از طبیعت برای آموزش نسل‌ها در آینده استفاده کرد؟

زنده باشید‌. برای بحث کوه‌ها می‌توانیم کشور خودمان را مثال بزنیم که توپوگرافی‌ و اقلیم‌های متفاوتی دارد، هم شهرهای کوهستانی داریم و هم شهرهایی به شکل دشت. کوه به خاطر ارتفاع زیادی که دارد می‌تواند ابرها را بارش‌‌زا کند. در قسمت‌هایی که کوه داریم، توپوگرافی و اقلیم متفاوت را شاهد هستیم. برای مثال در شمال کشور رشته کوه البرز در قسمت‌هایی که ابرهای بارش‌زا را نگه‌ می‌دارد، طبیعتی سرسبز هست و سمت دیگر تنوع پوشش گیاهی استپی و علف زاری را به وجود آورده است. برای بحث انتقال به نسل آینده چون من تسهیلگر کودک نیز هستم، تنها راه آن این است که بچه‌های ما با طبیعت مأنوس باشند؛ آب، خاک، آتش و باد را بشناسند. اگر بچه‌ها طبیعت را خودشان لمس نکنند به هیچ عنوان از این‌که درخت چیست؟ منابع آبی یا منابع طبیعی چیست؟ در کوه‌خواری چه اتفاقی می‌افتد و ... درکی نخواهند داشت؛ باید با بردن بچه‌ها به طبیعت و لمس واقعی طبیعت، اجازه درک به آن‌ها بدهیم. همین که الآن شما دوستان اینجا هستید، تجربه‌ای که شما از اینجا برمی‌دارید؛ گونه‌های گیاهی که یک نفر کنار شما جمع می‌کند؛ مثلاً می‌گوید این کاکوتی است یا این کنگر و این اسپند و ... این‌ها خودشان یک تجربه یا خاطره از طبیعت است که شما با خودتان می‌برید. حالا فکر کنید بچه‌های ما بتوانند هر آخر هفته بعد مدرسه در طبیعت، کوهستان یا دشت و رودخانه رها باشند و این‌ موارد را تجربه کنند. اصلاً نیازی نیست ما به آن‌ها آموزش بدهیم؛ بلکه خودشان با نگاه کردن به تغییر فصل‌ها، با نگاه کردن به این‌که درخت در زمستان برگ ندارد؛ اما همچنان زنده است و بعد بهاری در راه است، درخت جوانه می‌زند و دردی را تحمل می‌کند، شکوفه می‌دهد و آن شکوفه میوه می‌شود طبیعت را می‌شناسند. نیازی نیست که به به صورت کتبی یا شفایی در این مورد چیزی به آن‌ها بگوییم؛ فقط کافی است بچه‌ها را به طبیعت ببریم. به نظر من فرهنگ هم از بچه‌ها شروع می‌شود.

گاهی می‌بینیم که عده‌ای در کوه‌ها مشغول جمع‌آوری گیاه هستند، برای من این سؤال پیش آمد که این چه ارتباطی با طب سنتی یا طب مدرن دارد؟

کشور ایران از نظر تنوع گیاهان دارویی و سنتی، تنوع بسیار بسیار بالایی دارد و ما در این زمینه صادرات داریم. ما سه گونه خانواده آموزه، باریجه و کمای داریم. آموزه و کتیرا که شیره آن از درخت بیرون می‌آید، بهره‌برداری شده و به هندوستان صادر می‌شود. آموزه به علت داشتن عطر و ماندگاری بالا برای صنعت ادکلن‌سازی و عطر به فرانسه صادر می‌شود. این شناختی است که هر کسی به گیاهان دارویی ندارد. قدیم به این شکل بود که مردم بومی و محلی و حتی مادران ما به کوه و دشت می‌رفتند و گیاه مد نظر خود را به مقداری که به طبیعت هم آسیب نزنند برداشت می‌کردند و از آن‌ها در پخت آش یا کوکو استفاده می‌کردند و مقداری را هم برای درمان معده، سردرد و ... خشک می‌کردند؛ پس بهره‌برداری در آن زمان اصولی انجام می‌شد؛ چون مردم بومی قدر طبیعت را می‌دانستند و سعی در پایدار نگه‌داشتن آن داشتند؛ اما امروزه گاهی دیده می‌شود که افرادی می‌روند و مثلاً یک گونه گون بسیار بزرگی را که سطح خاک آنجا را نگه داشته، گونه بسیار بزرگی که با پوشش گیاهی منطقه می‌توانسته جلوی سیل را بگیرد، ریشه یا ساقه آن را می‌زنند و یک گیاه چند ساله را به راحتی از بین می‌برند. اگر بهره‌برداری از گیاهان دارویی اصولی باشد، کشور ما فوق‌العاده مستعد تجارت در این قسمت است که اکنون ما در آنقوزه بحث صادرات به هند و فرانسه را داریم.

با پاسخ شما این سؤال برای من پیش آمد که حیواناتی مانند گربه یا مرغ خانگی به سر علف‌ها یا درخت‌ها یا باغچه‌هایی که در خیابان‌ها می‌آیند و آن‌‌ها را می‌خورند. آیا موارد درمانی برای آن‌ها دارد که این کار را انجام می‌دهند؟

قطعاً، اگر نگاه کنیم متوجه می‌شویم که طبیعت کاملأ هوشمند است و تمام حیوانات هوشیاری دارند که چه زمانی زمان باروری آن‌ها است و چه زمانی زمان استراحت یا خواب. برای بحث این حیوانات نمی‌دانم؛ اما چون رشته من محیط زیست است، شنیده بودم که مثلاً شیر ماده برای این‌که به دوران بارداری خود نزدیک شود، ریشه رازیانه را می‌جود؛ یعنی تا این حد آگاه است. ما از رازیانه به عنوان یک گیاه زنانه نام می‌بریم که کلاً برای تقویت سیستم باروری زنان استفاده می‌شود. قطع به یقین این‌ها از قبل بوده است، این حیوانات داخل طبیعت زندگی می‌کنند و طبیعت به آن‌ها هوشیاری را می‌دهد که از چه چیزی استفاده کند و سمت چه چیزی نروند. مثال دیگر این‌که حیوانات قبل از این‌که زلزله شود، از وقوع آن آگاه می‌شوند. این‌ها همگی به خاطر هوشمندی طبیعت است و ما فقط باید به طبیعت نگاه کنیم و یاد بگیریم.

بسیار از پاسخ‌های شما لذت بردم؛ نمی‌دانم این سؤال اساساً درست است یا نه؛ اما دوست دارم نظر تخصصی و علمی شما را بدانم. این‌که کنار خیابان‌ها درختان بی‌ثمر کاشته می‌شود. به نظر شما آیا درخت بی‌ثمر داریم و دلیل انتخاب این درخت‌ها چیست؟ 

درود بر شما که سؤال به این زیبایی پرسیدید که این مسئله برای همیشه حل شود. درخت مثمر و غیر مثمر اصلاً تعریف درستی از درخت نیست. تعریف درخت مثمر در فرهنگ ما فقط میوه است. باید بدانیم که تمام درختان ما مثمر ثمر هستند؛ درختی که اکسیژن می‌دهد، سایه می‌دهد و به کمک ریشه‌هایش با مهربانی کامل، خاک را نگه می‌دارد که حرکت نکند این یعنی ثمر. اساساً از پایه اشتباه است که به درختان صفتی بدهیم که دیگر صفات آن‌ها را پنهان کند. به درخت کاج بسیار حمله می‌شود، درخت سرو و دیگر درختان سوزنی برگ، همین سایه‌ای که همیشه دارند و مهم‌ترین نکته‌ این‌که در پاییز و زمستان تا این حد مهربان، سبز و پناهگاهی برای پرنده‌گان است، درست نیست که این‌قدر نگاه منظوردار به درختان داشته باشیم‌ در حالی که آن‌ها مهربانانه به زندگی، حیات و زیست ما کمک می‌کنند. حال چرا یکسری درخت و گونه‌های خاصی از درختان در خیابان کاشته می‌شود؛ طبق هر منطقه، گونه‌های بومی آن منطقه کاشته می‌شود. فکرش را بکنید درخت توت یا شاتوت وسط بلوار بکارند، بچه‌ها می‌خواهند بروند و از آن توت مصرف کنند. اصلاً منطقی نیست که درختان میوه‌دار در بزرگراه‌ها کاشته شود. اگر در جایی بخواهند توتستان درست کنند این منطقی است؛ ولی برای مناطق و جاهای دیگر باید طبق شهر و آب و هوای آن، گونه‌ای که مقاوم‌تر است و مدت زمان بیشتری عمر کند و حیات داشته باشد انتخاب شود.

ما می‌بینیم که در فصل توت، درختان توت با بار بسیار زیاد کنار پیاده‌رو‌ها هست؛ ولی استفاده نمی‌شود. به نظر شما چه کار می‌شود کرد که از توت هم استفاده کرد؛ چون منبعی بسیار قوی برای تغذیه است و هم اسراف نباشد؟
در یکی از شهرهایی که سفر رفته بودم، دیدم که مردم خود آن منطقه که البته شهر کوچکی هم بود، یک تور سبز نازک که به سرشاخه‌ها وصل کرده بودند و توت‌ها کاملاً به داخل آن ریخته می‌شدند و سپس خانم‌ها آن‌ها را برمی‌داشتند، توت خشک درست می‌کردند یا حتی می‌فروختند. این فکری بود که به ذهن آنان رسیده بود که هم از کثیفی جلوگیری کنند و هم این‌که از میوه درخت استفاده می‌کردند.

امروز در این دشت ارغوان بسیار زیبا و بکر و همسفران کنگره۶۰ حستان چیست و اگر صحبتی دارید با گوش جان می‌شنویم؟

خیلی خوشحالم که این تعداد از افراد با این نظم و با این عشق اینجا می‌بینم، چنین نظم و مهری را خیلی کم دیدم که گروهی با این تعداد افراد، حضور داشته باشند و چیدمان برنامه‌هایشان تا این حد عالی و زیبا باشد و لذت بردم. من از صمیم قلب، دلم می‌خواهد کسانی که این درخت‌ها را می‌کارند، آن‌ها را مانند فرزندان خودشان بدانند و هر وقت که از این جاده رد می‌شوند با خود بگویند که من این درخت را کاشته‌ام از آن مراقبت کنند و حتی سال‌ها بعد بیایند و زیر سایه آن بشینند. این به نظر من بزرگ‌ترین ارمغانی که می‌شود از امروز برداشت، همین درختانی است که به یادگار از این دوستان بر روی زمین می‌ماند.

متشکرم از شما خانم سنایی عزیز و ان‌شاءالله که بعد از کاشت، آبیاری و بقیه مراحل فرزندداری نیز انجام می‌شود.

با سلام خدمت شما خانم مهندس مولایی عزیز. از این‌که قبول مصاحبه کردید از شما سپاسگزارم. فصل بهار را به شما تبریک‌ می‌گویم. لطفاً خودتان را معرفی کنید؟ 

به نام خداوند بخشایشگر مهربان. اعظم مولایی هستم مسئول اداره آموزش، ترویج و مشارکت‌های مردمی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی. بنده هم عرض سلام و ادب و احترام و خوش‌آمدگویی دارم خدمت شما عزیزانی که امروز از کنگره‌۶۰ برای درختکاری تشریف آورده‌اید. در خدمتتان هستم.

سال گذشته هم در کنار شما بودیم، حستان از سال قبلی که کنار بچه‌های کنگره۶۰ بودید و امروز چیست؟

سال قبل اولین باری بود که با این دوستان آشنا می‌شدم. حضور در جمع این دوستان به انسان یک انرژی بسیار خوبی می‌دهد. اتحاد، نظم، همدلی و مهربانی در جمع این عزیزان موج می‌زند و امسال هم که جناب آقای غفوریان با من تماس گرفتند، بسیار خوشحال شدم که دوباره می‌توانم در این جمع پر انرژی، مثبت و خیراندیش حضور پیدا کنم.

متقابلاً برای ما همه اعضاء کنگره‌۶۰ هم همین احساس هست. لطفاً بفرمایید با توجه به شغلی که دارید، درخت نماد چیست و با کاشت درخت چه تغییر و تبدیلاتی ایجاد می‌شود؟

درخت نماد زندگی، رشد و امید است‌. اگر بخواهیم کاشت درخت را از نظر محیط زندگی خودمان بررسی کنیم، اولین تأثیر آن، اثر روانشناسی و فیزیکی است. تأثیر روانشناسی این است که ما انسان‌ها هرجا می‌خواهیم تفریح کنیم و گشت‌وگذار داشته باشیم؛ جایی را انتخاب می‌کنیم که درخت، سرسبز و آبادی باشد. تلطیف هوای محیط را انجام می‌دهد و از همه مهم‌تر، شاید به نقشی که کمتر توجه کردیم، نقشی است که در ذخیره آب دارد. یکی از مشکلات فعلی ما خشکسالی است. هر درخت می‌تواند به ذخیره آب کمک کرده و از سیل، لغزش زمین و فرسایش خاک جلوگیری کند. در فضای شهری نیز از آلودگی صوتی و آلودگی حاصل از گرد و غبار جلوگیری به عمل می‌آورد. فواید بی‌شمار دیگری نیز دارد. یک درخت و از همه مهم‌تر کاشت یک درخت به انسان حس زندگی و امید می‌دهد. وقتی یک انسان، رشد درختی که خودش کاشته را می‌بیند، احساس خوبی پیدا می‌کند، حسی که احساس مسئولیت اجتماعی ما را در جامعه تحریک و برانگیخته می‌کند.

متشکرم از توضیحات کامل علمی، تخصصی و حسی شما. لطفاً بفرمایید تأثیر طبیعت بر فرهنگ و هنر انسان چیست؟

اگر ما به هنر و فرهنگ خودمان از قدیم‌الایام و با یک دید تاریخی نگاه کنیم، همان را می‌بینیم که فردوسی می‌گوید:
به نام خداوند جان و خرد
کزین برتر اندیشه برنگذرد
یعنی هم خرد را در نظر می‌گیرد و هم جان را و این یعنی تمام موجودات اعم از زنده و غیر زنده. این درخت در فرهنگ ما ریشه داشته است، طوری که خیلی قبل از این‌که این مسائل تبلیغ برای درخت وجود داشته باشد، نیاکان ما برای فرزندی که به دنیا می‌آمد یا کسی که فوت می‌کرد درخت می‌کاشتند. در نگاره‌های تخت جمشید، عکس سرو و درخت را داریم که سالیان سال است که وجود دارند. در هنر ایرانیان همیشه درخت بوده است و تأثیری هم بر آن داشته است، طوری که خیلی از شاعران ما طبیعت دوست هستند. بسیاری برای این‌که آن حس طبیعت دوستی کلام را منتقل کنند، شاید به طبیعت و جای آرام پناه می‌برند؛ پس می‌توانیم بگوییم که فرهنگ، ادبیات و هنر ما از درخت الگوبرداری شده است؛ چرا که فرش‌هایی که در خانه‌های ما هست، عکس درخت و بوته دارند؛ روسری‌هایی با طرح سنتی که خانم‌های امروزی و حتی قدیم به سر کرده و‌ می‌کنند نیز همه الهام گرفته از درخت و طبیعت است. همواره طبیعت روی هنر و ادبیات، تأثیر خود را گذاشته و البته بر عکس آن نیز وجود دارد.

متشکرم خانم مهندس مولایی از حس زیبای شما آموزش گرفتیم و امیدواریم زندگیتان همیشه به وسعت دشت‌ها سرسبز و آباد باشد. لطفاً اگر موردی هست که مایل هستید عنوان کنید، با گوش جان می‌شنویم.

من اینجا لازم می‌دانم که تقدیر و تشکر کنم از بنیانگذار کنگره۶۰. همین مسئله درختکاری باعث شد که من بروم و در مورد فعالیت‌های کنگره تحقیق کنم. واقعاً یکی از بهترین فعالیت‌ها را در کشور انجام می‌دهند. سال پیش به دوستانی که به اینجا آمده بودند گفتم که دوست دارم در جمع شما باشم؛ اما گفتند ما محدودیت‌هایی داریم و هر کسی نمی‌تواند در این جمع حضور کند. به راستی جمع پر انرژی دارند و یکی از بزرگترین خدمت‌ها را به جامعه می‌کنند. ان‌شاءالله که خداوند به آنان قوت و انرژی بدهد و این فعالیت‌هایشان ادامه داشته باشد؛ زیرا جامعه ما به فعالیتی که زیرساختی باشد و به تغییر در جامعه کمک کند نیازمند است.

از این‌که وقتتان را در اختیار ما قرار دادید، از شما خانم مولایی عزیز تشکر می‌کنم.

با سلام خدمت خانم دکتر معتمدی عزیز، لطفاً خودتان را در این دشت زیبای ارغوان معرفی کنید.

سلام عرض می‌کنم خدمت شما و همه دوستان عزیز، من سمانه معتمدی دانش آموخته دکترای منابع طبیعی و کارمند اداره کل منطقه خراسان رضوی در خدمتتان هستم.

متشکرم خوشحالیم که در کنار شما هستیم، لطفاً برای ما بگویید با توجه به تخصصی که دارید تفاوت بیابان زدایی با درختکاری و لزوم هر کدام در کره زمین چیست؟

بر اساس تعاریف علمی، بیابان به جایی می‌گوییم که دارای پوشش گیاهی حداقلی است؛ یعنی گاهی اوقات در عرصه‌های بیابانی، یک پوشش حداقلی یا مرتعی را هم داریم و گاهی همین حداقل را هم نداریم، فقط ریگزار هست و کویر. ما در این عرصه‌ها نمی‌توانیم درخت بکاریم؛ زیرا حداقل نیاز درخت این است که در سال دو یا سه بار آبیاری شود. برای انجام فعالیت‌های بیابان‌زدایی، اصولاً درختچه‌ و بوته‌ می‌کاریم. درختچه‌هایی مانند آرتی‌پلکس یا گز که دارای پوشش درختی و درختچه‌ای هستند، پراکنش آن‌ها هم با ارتفاع کم است و گونه‌هایی هستند که معمولاً نیاز آبی کمی دارند. تنها هدف این نوع پوشش، جلوگیری از فرسایش بادی و آبی و حفظ پوشش حداقلی کف است. درختکاری با درخت و با نهال انجام می‌شود و تعریف متفاوتی دارد. در عرصه‌های بیابانی ما عمدتاً به صورت پوشش درختی، درختچه‌ای و بوته‌ای را داریم؛ اما درختکاری را در عرصه‌هایی که حالت کوه و کوه پایه‌ای دارد و پوشش قبلی آن‌ها به صورت جنگل‌هایی بوده که حالا کم شده و پوشششان از بین رفته و ...  داریم. تفاوتشان در این است. در مورد لزوم وجود آن‌ها باید یادآور شویم فواید درختکاری را که به کمک آن‌ها می‌توانیم آلودگی صوتی و هوا را از بین ببریم و تولید اکسیژن کنیم. امروزه همه مطالعات به این سمت رفته که ارتباط طبیعت را با سلامت روان بررسی کنند؛ یعنی علاوه بر این‌که روی سلامت جسم ما تأثیر دارد، به شدت روی سلامت روان ما نیز مؤثر است. برای شما هم پیش آمده که به صورت ناخودآگاه وقتی که چشمتان به یک درخت سبز می‌افتد، در شما نشاط ایجاد می‌شود. اکنون در حال رفتن به این سمت هستیم که ما این کار را نه فقط برای طبیعت که برای خودمان انجام می‌دهیم. تز دکترای خود من در مورد بررسی دو نگرش محیط زیستی بسیار شاخص در دنیا بود:
۱ـ اکو سنتریس
۲- آنتروپوسنتیست
آنتروپوسنتیت می‌گوید که ما پوشش طبیعت را به خاطر خودمان حفظ کنیم و اکوسنتریس می‌گوید که طبیعت را به خاطر خود طبیعت حفظ کنیم. در هر صورت دو نظریه به حفظ طبیعت ختم می‌شود؛ اما اولی اندکی خودخواهانه است که می‌گوید طبیعت را به خاطر خودمان حفظ کنیم؛ زیرا طبیعت به ما سود می‌رساند. در مقابل نظریه دیگر می‌گوید که طبیعت بخشی از ما و ما هم بخشی از طبیعت هستیم و بایستی به خاطر خود طبیعت آن را حفظ کنیم‌. برای ما مهم نیست که طرف مقابل این کار را به چه خاطر انجام می‌دهد؛ بلکه برای ما حفظ پوشش مهم است؛ یعنی در کنار درختکاری، درخت‌داری هم داشته باشیم.

ممنون از توضیحات بسیار زیبا، علمی و مفید شما. بفرمایید که از نظر شما کاشت درخت، حفاظت از محیط زیست و احترام به طبیعت با توجه به مسئولیتی هم که دارید به چه شکل‌هایی می‌تواند صورت بگیرد؟

وقتی که نگاهمان یک نگاه طبیعت محور باشد و خودمان را بخشی از چرخه طبیعت بدانیم آن‌موقع وقتی که طبیعت را حفظ می‌کنیم، گویی یک فرد یا عضوی از خانواده‌ خود را حفظ می‌کنیم. به همه مدل می‌توانیم از آسیب رساندن به پوشش گیاهی جلوگیری کنیم. برای مثال اگر آتشی روشن می‌کنیم در قسمت‌هایی که به عنوان باربیکو یا فضای مشخص شده دیگری که تعبیه شده باشد، زباله‌ نریزیم و تا حد امکان آن‌ها را جمع کنیم؛ فیلترهای سیگار را که خیلی کوچک و بی‌اهمیت به نظر می‌رسند؛ اما آلودگی فوق‌العاده زیادی دارند و حتی منابع آب را می‌توانند آلوده کنند را در طبیعت رها نکنیم. در کل هم می‌توانیم آسیب نرسانیم و هم کمک کنیم. کاری که امروز شما می‌کنید؛ یعنی علاوه بر این‌که آسیب نمی‌رسانید در حال تغذیه هم هستید؛ یعنی آن حس پرورندگی که از انرژی زنانه شما می‌رود را به طبیعت منتقل می‌کنید. طبیعت مادر ما است، مادر اصلی همه موجودات زنده کره زمین و طبیعت است. آن انرژی زنانه‌ خود را از همین طریق در حال پرورش دادن هستیم؛ یعنی علاوه بر این‌که آن را حفظ می‌کنیم، آن پرورندگی را هم منتقل می‌کنیم یا شما الآن علاوه بر این‌که آسیب نمی‌رسانید، در حال تغذیه‌ آن هم هستید، درخت می‌کارید و آن را به آغوش طبیعت می‌سپارید.

درخت‌داری به چه شکل است؟

درخت‌های موجود را حفظ کنیم، آسیب نرسانیم، نیاز آبی آن را تأمین کنیم و در فصل مناسب از آن مراقب کنیم.

حس شما از حضور در بین عزیزان کنگره‌۶۰ چیست و اگر موردی است که دوست دارید به طور ویژه عنوان کنید لطفاً بفرمایید؟

این اولین تجربه‌ من است و شما با این‌که اولین برخوردی بود که با من داشتید به من گفتید که خوش‌انرژی هستید، متقابلأ من هم این فرکانس را از شما دریافت کردم. خوشحالم که امروز در کنار شما بودم و با این گروه آشنا شدم. آرزو می‌کنم که این اتفاق به طور مرتب بیفتد و همدیگر را ببینیم.

ممنونم خانم دکتر معتمدی عزیز، سالتان همیشه پر خیر و برکت و بهاری باشد.

طراح سؤالات: راهنما همسفر پریسا، (لژیون بیست‌و‌ششم) از نمایندگی شیخ‌بهایی رشته ورزشی والیبال، راهنمای تازه‌واردین همسفر ریحانه دبیر سایت رشته ورزشی والیبال نمایندگی دنا شهرضا، همسفر هانیه مرزبان خبری از نمایندگی غزالی، راهنمای لژیون تغذیه سالم همسفر اعظم از نمایندگی شفا مشهد
مسئول مصاحبه: راهنمای تغذیه سالم همسفر اعظم از نمایندگی شفا مشهد دبیر سایت
عکاس: همسفر مریم مرزبان خبری پارک بهار مشهد
ویراستاری و ارسال: همسفر زینب رهجوی راهنما همسفر بنفشه از نمایندگی خواجو دبیر سایت
گروه ورزش همسفران کنگره60