عدالت چیست؟

عدالت، آیا همه افراد در کنگره 60 با هم برابرند؟

برای اینکه بتوانیم به این سوال پاسخ دهیم ابتدا باید واژه عدالت  را تعریف کنیم و مفهوم واقعی عدالت را توضیح دهیم. البته باید توجه داشته باشیم که عدالت در اذهان افراد مختلف تعاریف متفاوتی دارد و نباید این تعریف های منفعت طلبانه روی دیدگاه ما نسبت به مفهوم عدالت تاثیر بگذارد.

در بیشتر مکاتب و سیستم های اجتماعی عدالت را به معنی برقراری تساوی و برابری بین همه افراد آن اجتماع می دانند. یعنی اعتقاد دارند که عدالت زمانی برقرار شده است که همه افراد در زمینه مد نظر از حق یکسان برخوردار شده باشند. حال این زمینه می تواند  پول و رفاه اجتماعی، آسایش، امکانات زندگی و ... باشد. توجیه معتقدان به این دیدگاه نیز این است که انسان ها از نظر ویژگی انسان بودن با هم برابرند و باید به نسبت مساوی از همه امکانات برخوردار باشند. البته حتی معتقدان نظریه عدالت= برابری نیز هرگز نمی گویند همه افراد باید در تنبیه و مجازات نیز به یک چشم دیده شوند!! با یک مثال ساده می توان ایرادی کلی به این قضیه گرفت اما باید توجه داشت که این مثال ها به درد کسانی می خورد که عناد نداشته باشند وگرنه کسی را که خودش را به خواب زده نمی توان بیدار کرد.

اگر از دیدگاه دینی و الهی به این مسئله نگاه کنیم می بینیم که خداوند انسان ها را در ابتدای آفرینش از نظر خصلت و خلق و خوی انسانی یکسان خلق کرده است اما بارها و در کتب آسمانی فرموده است که با تقوایان و پرهیزکاران به خدا نزدیکترند. صدالبته نباید قرب الهی را با میزان برخورداری از نعمات الهی در دنیای مادی یکسان دانست. چه بسا بر اساس حکمت الهی به بنده ای بیشتر و به بنده ای کمتر بخشیده شده است و صدالبته تلاش و کوشش خود فرد نیز در این میان بی تاثیر نیست.

حال تصور کنید در کلاس درسی 20 دانش آموز با سطح تلاش مختلف وجود دارد. امتحانی برگزار می شود. یکی تمام روز را درس می خواند و یکی به بازی و وقت گذرانی مشغول می شود. آیا عدالت آن است که دانش آموزان همه نمره مساوی بگیرند یا عدالت آن است که هر کس بیشتر مطالعه کرده نمره بهتری بگیرد؟ یا فردی سالها درس می خواند و سپس تلاش می کند و شغلی خوب پیدا می کند و فرد دیگری همه عمر خود را به بیکاری و تنبلی می گذراند. آیا عدالت آن است که هر دو از رفاه مالی و آسایش یکسانی برخوردار شوند؟ البته قبول داریم که گاهی با وجود تلاش زیاد افراد باز هم شرایط مناسب زندگی برای بسیاری فراهم نمی شود که این یک مسئله اجتماعی است و بحث درباره آن در این متن نمی گنجد.

کنگره 60 نیز یک جامعه است. اجتماعی متشکل از مسافران و همسفران که با هدف درمان اعتیاد کنار هم جمع شده اند. در این اجتماع در ابتدای ورود همه افراد در برخورداری از امکانات کنگره با هم برابر هستند. شعبه های مختلف کنگره با وجود اینکه در شهرهای مختلف هستند اما همه از یک روش درمانی و امکانات آموزشی یکسان استفاده می کنند و تلاش بر آن است که شعبه ها تا حد ممکن در برخورداری از شرایط رفاهی نیز یکسان باشند. حال مسافرانی را در نظر بگیریم که با هم وارد کنگره شده اند. ممکن است نوع ماده مصرفی یا شرایط زندگی و خانوادگی آنها با هم متفاوت باشد. اما کنگره 60 بدون در نظر گرفتن شرایط تحصیلی، مالی و ...

افراد روش درمانی و آموزش های خود را به همه افراد ارائه می کند. مسافری با همه وجود آموزش ها را دریافت می کند، گوش به فرمان راهنمای خود است، سر وقت در جلسات شرکت می کند، مشارکت می کند، خدمت می کند و در نهایت در بازه زمانی مناسب و با بالاترین کیفیت دوره درمان خود را طی کرده و به رهایی می رسد. توجه داشته باشیم که عمل کردن به بخش عمده این کارها هیچ بستگی به شرایط مالی و تحصیلی و خانوادگی فرد ندارد و فقط به خواسته فرد برای رهایی وابسته است.

اما مسافر دیگر جلسات را چند جلسه در میان می آید، دیر می کند، فکر می کند خودش بیشتر از راهنما و مرزبان و .... روش درمان را می داند، همیشه درگیر حاشیه هاست، قوانین کنگره را زیر پا می گذارد، در 24 ساعت حتی نیم ساعت هم برای گوش کردن به سی دی یا خواندن جزو ه ها وقت نمی گذارد و در نهایت یا به رهایی نمی رسد یا با حال خراب به رهایی می رسد. برای این دو فرد همه امکانات به تساوی در اختیارشان بود اما آیا جایگاه آنها یکسان است؟ عدالت درمورد این دو فرد چه حکم می کند؟ با کمی دقت و کمی انصاف به راحتی می توان به این سوال پاسخ داد. عدالت آن است که هر کس که بهترین استفاده را از امکانات نموده و به حال خوش رسیده و حالا در یک جایگاه خدمتی در حال دستگیری از همدردان خود است در جایگاه ارزشی بالاتری باشد. چطور می توان انتظار داشت کسی که در کنگره بوده و از همه امکانات درمانی به صورت رایگان استفاده کرده اما هنوز یک کنگره ای نشده است مورد احترام کامل باشد؟

به ابتدای نوشتار بر می گردیم وبه سوال مطرح شده پاسخ می دهیم. همه افراد در کنگره 60 برابر نیستند و این عین عدالت است. اهمیت واژه عدالت را در کنگره 60 نیز از آنجا می توان درک نمود که عدالت یکی از سه ضلع مثلث کنگره 60 است. و بر اساس همین مثلث نیز یاد گرفته ایم که برای درک عدالت باید معرفت و شناخت داشته باشیم. باید ظرفیت افراد را بشناسیم، میزان تلاش و سعی هر فرد را ببینیم و سپس با بینش کامل در مورد عدالت و شرایط برقراری عدالت قضاوت کنیم.  به امید روزی که عدالت طبیعی هستی بدون دستکاری ظالمانه انسان ها، در همه دنیا جاری شود.

نویسنده: همسفر نادیا