مغزشناسی به زبان ساده؛ قسمت دهم

به نام خدا

 سلام دوستان،

بعد از مطالب گذشته باید اشاره کنم که موضوعاتی که مطرح می‌شود از این نظر حائز اهمیت است که با دانستن نحوه کارکرد و بیماری‌های مغز در عملکردهای عالی‌تر مغز در بیماری مانند اعتیاد آسان‌تر خواهد شد لذا موضوعات طوری انتخاب خواهند شد که علاوه بر علمی بودن مطلب خسته کننده نبوده و در جواب سؤالات روزمره شما نیز باشد.

دستگاه عصبی انسان در سالخوردگان

در صد سال گذشته به خاطر افزایش سطح کیفی زندگی و پیشرفت‌های چشمگیر پزشکی و داروسازی میانگین سن جوامع افزایش یافته و بسیاری از جمعیت‌ها در کشورهای پیشرفته و توسعه یافته در حال پیر شدن هستند مثلاً در کشور آمریکا 4.1 درصد جمعیت در سال 1900 میلادی مسن (بالای 65 سال) بودند در سال 1950 این نسبت به 8.1 درصد رسید در سال 1995 این میزان به 12.8 درصد ارتقاء یافت و تخمین زده می‌شود که در سال 2050 میلادی 20 درصد جمعیت کشور آمریکا بالای 65 درصد باشند این افزایش جمعیت در افراد مسن می‌طلبد که در مورد بیماری‌ها و تغییراتی که در مغز انسان در بالای 65 سالگی رخ می‌دهد بیشتر تفکر کنیم و دانش بیشتری کسب نماییم. جهت انجام این مطلب دانشمندان از روش‌های تصویربرداری جهت مشاهده تغییرات آناتومی و فیزیولوژی در افراد زنده در سنین مختلف استفاده می‌کنند و یا در مطالعات پزشکی قانونی و تشریح جسد مطالب جدیدی به دست می‌آورند.

تغییرات مغز در گذر زمان:

- بزرگ شدن بطن‌های مغزی:

همچنان که انسان‌ها پیر می‌شوند حجم بطن‌های مغزی افزایش می‌یابد لذا مایع مغزی نخاعی آن نیز زیادتر می‌شود این افزایش حجم تصور می‌شود که بر اثر از بین رفتن سلول‌های اطراف بطن‌ها باشد

- پهن شدن سولکیها (شیارهای روی مغز):

در افراد جوان‌تر معمولاً این شیارها فشرده‌تر هستند و باگذشت زمان عمق آن‌ها آشکارتر می‌شود.

- کاهش وزن مغز و حجم آن:

این تغییرات نتیجه از بین رفتن سلول‌های عصبی (نورون‌ها) بوده که موجب کاهش سایز کورتکس مغز در نواحی مختلف می‌شود.

- بیماری‌های عصبی:

بیماری‌های مغز مانند آلزایمر، پارکینسون، سکته‌های مغزی در سنین بالاتر شایع هستند.

تغییرات حس بینایی در گذر زمان:

- عدسی چشم‌ها:

پروتئین داخل عدسی‌ها باگذشت زمان تغییر کرده و میزان کشسانی عدسی تغییر می‌کند بنابراین بسیاری از افراد مسن در تطابق در چشم به مشکل برمی‌خورند همچنین در اثر برخورد نور مافوق بنفش به چشم عدسی تغیر رنگ داده و زرد می‌شود و لذا فرد دچار مشکل نوع خاصی از کوررنگی می‌شود.

- قرنیه:

به‌مرور شفافیت خود را از دست داده و صاف می‌شود که این باعث می‌شود تصاویر کدر شده و همچنین حساسیت چشم به رنگ‌های سبز و آبی کم شده و سایه‌های بنفش در کنار اجسام رؤیت می‌شود.

- مردمک‌ها:

تغییر در سیستم خودکار اعصاب محیطی (سمپاتیک و پاراسمپاتیک) در سن بالا موجب می‌شود مردمک‌ها نتوانند در تاریکی به‌راحتی باز شوند و تطابق در شب مختل شود.

- کاتاراکت (آب مروارید):

ابری و سفید شدن تمام یا بخشی از عدسی چشم کاتاراکت نامیده می‌شود موجب کاهش ورود نور به چشم شده و بینایی مختل می‌شود در آمریکا نصف افراد بالای 65 سال دچار این بیماری هستند.

- شبکیه:

در افراد مسن شبکیه محیطی نازک‌تر و غالباً حاوی سلول‌های استوانه‌ای می‌شود

- بیماری‌های بیشتر دیگری برای چشم در سنین بالا به وجود می‌آید مانند آب سیاه (گلوکوم)، تغییرات رنگ‌دانه‌ای در چشم و پیر چشمی و ...

حس بویایی در گذر زمان:

- تغییرات ناشی از تغییر در ضخامت لایه مخاطی بینی و صفه غربالی انتهای بینی در کف مغز و تغییر در مسیر عبور هوا از بینی می‌تواند موجب تخریب در حس بویایی و تشخیص عطرها شود.

- تخریب آمیگدال و نواحی بویایی در مغز به‌مرور زمان می‌تواند موجب از بین رفتن حس بویایی گردد

حس چشایی در گذر زمان:

از بین رفتن توانایی حس مزه‌ها در سن بالا می‌تواند نتیجه:

- مصرف داروهایی که در این سن لازم است مصرف شود.

- کاهش تعداد گیرنده‌های چشایی در زبان و صاف شدن پرزهای چشایی.

- دندان‌های مصنوعی فک بالا (دنچرهای بالایی) که سقف دهان را پوشانده و موجب از بین رفتن جوانه‌های چشایی موجود در این ناحیه می‌شود.

شنوایی در گذر زمان:

کاهش شنوایی در سنین بالا می‌تواند نتیجه:

- تشکیل سریع و زیاد واکس داخل گوش باشد.

- ضخیم شدن و کر شدن پرده صماخ باشد.

- آتروفی (ضعیف شدن و تحلیل) عضلات شنوایی باشد.

- تحلیل و از بین رفتن مژک‌های شنوایی و سلول‌های حمایت کننده آن‌ها در حلزون شنوایی باشد.

- محکم شدن غشاء پایه در حلزون باشد.

- از دست رفتن فیبرهای عصبی که از حلزون شنوایی به مغز می‌روند باشد.

- کاهش نورون‌های ناحیه شنوایی در مغز باشد.

لامسه در گذر زمان:

در پیری حس لامسه ضعیف شده و درک زبری و صافی سطوح مختل می‌شود این تغییرات می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

- کاهش تعداد در گیرنده‌های حسی پوست مانند مایسنر و پاچینی

- کاهش تعداد فیبرهای عصبی که از پوست به مغز می‌رسد در سطوح مختلف

امیدوارم از مطلب این هفته استفاده کرده باشید در آینده نحوه پیشگیری از پیری مغز و افزایش هوش در کودکان و تمرینات مفید مغزی و تغذیه مغز و ... را توضیح خواهم داد.

با تشکر