مخ شناسی به زبان ساده؛ قسمت سوم

به نام خدا

با سلام مجدد،

بدون مقدمه تنها با سپاس بیکران به خاطر نظرات دلگرم کننده شما عزیزان میرم سروقت اصل مطلب،

این هفته مقایسه کامپیوتر و مغز انسان:

باطری کامپیوتر و انرژی مغز

هردو به انرژی جهت کار کردن نیاز دارند، کافی است دوشاخه رایانه خود را به برق بزنید و دکمه روشن آن را فشار بدهید دستگاه پس از چند لحظه بقول معروف بالا می‌آید و آماده کار است، پس از رفع نیاز کافی است آن را شات داوون (shut down) کنید و از برق بکشید دیگر انرژی مصرف نمی‌کند و خاموش می‌شود درصورتی‌که مغز شما از لحظه دمیده شدن حیات در کالبدتان جهت انجام رشد و نمو و انجام فعالیت‌های دیگر و وظایف خود نیاز به گلوکوز (یک نوع قند ساده) دارد که از طریق تغذیه و غذا به آن می‌رسد. همچنین غذای شما شامل بسیاری دیگر از ریز مغذی‌های ضروری می‌باشد که برای انجام کارکرد صحیح و دقیق مغز شما واجب است مانند بسیاری از ویتامین‌ها و مواد معدنی. برخلاف رایانه شما، مغز شما کلید خاموش ندارد و حتی زمانی که شما خواب هستید و حتی تا دقایقی بعد از مرگ شما هم مغز شما روشن و فعال است.

• انتقال پیام

اگرچه مغز و رایانه شما از دو منبع مختلف انرژی خود را به دست می‌آورند ولی هردو جهت انتقال پیام از سیگنال‌های الکتریکی استفاده می‌کنند رایانه از سیم جهت انتقال پیام به واحدهای تحت کنترل استفاده می‌کند ولی مغز شما از سلول‌های عصبی (نورون‌ها) جهت ارسال پیام‌ها و کنترل عضلات، غدد، ارگان‌ها استفاده می‌کند.

 یک تفاوت اساسی در چرخش الکتریکی در مدارهای رایانه و نورون‌های عصبی وجود دارد در رایانه بعد از روشن شدن، موج الکتریکی سویچ‌های متعددی را درمی‌نوردد بدین ترتیب که یا کلید خاموش است یا روشن اگر خاموش است مدار قطع است و اگر روشن مدار وصل است (همان داستان 1 یا 0) اما در سیستم عصبی مدارها فراتر از کلیدهای خاموش و روشن عمل می‌کنند بدین ترتیب که نورون‌ها بسیار مرکب‌تر بوده و ارتباطات پیچیده‌تری باهم تحت عنوان سیناپس برقرار می‌کنند به‌طوری که یک سیناپس در مقایسه با سویچ‌های کامپیوتر بسیار پیشرفته‌تر و کامل‌تر عمل می‌کند به‌طوری که هر نورون با هزاران نورون دیگر از طریق سیناپس ارتباط دارد و این ارتباط از طریق مواد داخل سیناپسی بنام نرو ترانسمیترها (ناقل‌های عصبی) انجام می‌شود بنابراین بسیاری از پیام‌ها پس از رسیدن حد الکتریکی نورون ناقل به آستانه تحریک بر اثر تحریکات مداوم انواع نوروترانسمیترها انتقال می‌یابد بدین معنی که جواب نورون تنها آره یا نه گفتن نیست بلکه با افزایش تحریک می‌تواند پاسخ خود را تغییر دهد و یا تشدید کند.

• شباهت‌ها از شکل تا عملکرد

علیرغم تفاوت‌هایی که رایانه و مغز شما در نحوه انتقال پیام از طریق نورون یا سیم و تصمیم گیری باهم دارند ولی در نهایت عملکردهای مشابهی دارند:

هردو دارای حافظه هستند (رایانه روی چیپ ست، دیسکت، هارد، سی دی) و سیستم عصبی روی مسیرهای نورونی با سیناپس‌های ویژه و ناقل‌های مختلف این کار را انجام می‌دهند

کامپیوتر را می‌شود ارتقا داد و سخت افزارها و نرم افزارهای جدید را با ارتقاء برنامه به آن افزود در مغز هم به‌طور مداوم ارتقاء و یاد گیری وجود دارد و هرروز می‌توان چیزهای جدیدتری به آن اضافه کرد که نه تنها از عملکرد آن نمی‌کاهد که بلکه به قدرت آن هم می‌افزاید

در مغز در بعضی از شرایط امکان ترمیم و یا بهره‌وری از سایر قسمت‌ها جهت جبران عملکرد بخش‌های آسیب دیده صورت می‌گیرد در رایانه‌ها هم بعضی برنامه‌ها هستند که آسیب‌های وارده به کامپیوتر را تعمیر یا ویروس زدایی می‌کنند

مغز و رایانه شما هردو قادرند محیط اطراف شمارا مونیتور کنند و با توجه به صلاحدید شما یا برنامه از قبل تعیین شده به‌طور خود کار یا با دستور شما توسط ابزارهایی که در اختیار دارند و برایشان تعریف شده است محیط اطراف را مطابق بقاء شما تغییر دهند مثلاً می‌توان سنسورهایی (گیرنده‌هایی) برای دما، نور، رطوبت، صدا، بو و غیره طراحی کرد و به رایانه معرفی نمود و بدین ترتیب تغییرات محیطی هریک از موارد فوق را با ابزارهای پاسخ‌دهنده تنظیم یا تغییر داد مثلاً در اثر سرد شدن هوای اطراف شعله بخاری با دستور خودکار رایانه افزایش یابد یا با کاهش نور خورشید به‌طور اتوماتیک چراغ‌ها شدت نورشان افزایش پیدا کند

در بدن ماهم تعدادی گیرنده اختصاصی برای درک محیط اطراف وجود دارد بنام: چشم، گوش، پوست، بینی، زبان که محیط خارجی را برای مغز ملموس می‌کنند تعداد بسیار بیشتری گیرنده هم در داخل بدن وجود دارد که محیط داخلی بدن ما را برای مغز ما تعریف می‌کنند در جواب مغز ما تعدادی اندام پاسخ دهنده وجود دارد که جواب مغز را عملی می‌کند مثلاً با سرد شدن هوا عضلات به فرمان مغز می‌لرزند تا تحرک حاصله بدن را گرم کند و یا با افزایش فشار خون گیرنده‌های عروقی گردن شروع به شل کردن عضلات صاف عروق خونی به فرمان مغز می‌نماید

برای جلوگیری از آسیب و ورود گردو خاک به داخل دستگاه دور آن را بسته بندی می‌کنند دور مغز شما هم توسط جمجمه و پرده‌های مننژ و سد خونی مغزی محافظت می‌شود با این تفاوت که اگر رایانه شما به برق قوی‌تر وصل شود یا زمین بیفتد یا آب داخلش برود یا ویروسی شود در نهایت تعویض قطعه می‌شود یا تعمیر می‌شود ولی این امر برای مغز شما امکان پذیر نیست پس باید بیشتر از رایانه یا موبایلتان از مغزتان محافظت نمایید و امیدوارم روزی بشر بتواند با پیوند سلول‌های عصبی بسیاری از آسیب‌ها و بیماری‌های مغزی را درمان کند

تفاوت بزرگ

بی‌شک آنچه که بزرگ‌ترین اختلاف مغز شما و رایانه شما می‌باشد: هوشیاری است

اگرچه که برای شما شاید تفسیر و معنی هوشیاری دشوار باشد ولی شما مفهوم بودن را می‌پذیرید درصورتی‌که رایانه درکی چنین از خود ندارد اگرچه که می‌تواند بسیاری از کارها و محاسبات را با سرعتی بسیار زیاد انجام دهد ولی رایانه تجربه‌ای از عاطفه، رؤیا و تفکر ندارد چیزهای مهمی که ما را به انسان تبدیل کرده است.

تا قسمت بعد خدا نگهدار ...

• مغزشناسی به زبان ساده؛ بخش اول
• مغزشناسی به زبان ساده؛ بخش دوم