|
پیــش دیــر افعال او نو پیشه‌ایــم
|
|
این جهان فعل است و ما اندیشه‌ایم
|
|
حکمت اندیشه‌ها را ریشه‌ایست
|
|
پـیش از انجام عمل اندیـــشه‌ایست
|
|
در رهِ درمــــان مــردم مـــوتـــلــف
|
|
بـــود در شـهری شـــیوخی مختلـــف
|
|
هـــر یکی را دارویـــی بــهر مِحَن
|
|
مـــجتـــمع امّــــا پـــراکنــده سخـــن
|
|
بـــرخ دیــگر بادۀ شیطان سبـــو
|
|
برخـــی از آنــــان به آمـــاج نــــکـــو
|
|
عده‌ای با جهل و با بیـــداد و کیـن
|
|
عــــده‌ای با عــــقل و با مـــهر و متین
|
|
وان دگر از بوی الکل گشته مست
|
|
این یـــکی را گاوزبان اســـباب دست
|
|
اسطــوخودوس و قَرنفل در میـــان
|
|
سنبـــل طیـــب و بُـــن شیرین بیان
|
|
قصـــه‌های مختـــلف پـــرداختـند
|
|
لیــــک هر یک چون که رَه نشناختند
|
|
لیـــک بی‌دانـــش رَهِ صافی نبود
|
|
مـــهر و هوش و همرهی کافی نبود
|
|
جـاهلان را جای اشتر می‌کشـند
|
|
خیــــل سفاکــــان مقیــم مسلخند
|
|
جـملــگی در بنـــد دینـــار و درم
|
|
جمــــله ســـلاخان بی‌رحم و کرم
|
|
چونــکه دانستـــه ندانسته رونـد
|
|
گـــاو و خـــرها در مسیر مسلخند
|
|
می‌فشردنـدش ضمادی در گــلو
|
|
هـــر که را بـــدحال بودی ای عمو
|
|
یا که بر نافش ببـستند آب جـوی
|
|
یا که پنــدی بهر آن بی‌خلق و خوی
|
|
لیـک خوابیده همه بر روی تـخـت
|
|
عهــــدشان درمان بیمـاران سخت
|
|
مانـــده در حـل معــمـاها ذلیـــل
|
|
نـــی تفـــحص نـــی تفکر از دلیل
|
|
کس بدین شیوه حقیقت را نیافت
|
|
بی‌تفـــکر بی‌مــجال و بی‌شناخت
|
|
چون‌که‌حق‌گم‌شد‌همه‌افسانه‌است
|
|
حضرت شــاعر از این‌رو گفته است
|
|
در رســیــد و آمــدی ســوی شفا
|
|
الغـــرض بیـــمار افـیــــونی ز راه
|
|
خورده همراهـش نبات و زیــره را
|
|
کـــرده او مصرف مکرّر شیـــره را
|
|
چشم بی‌سویش به‌یک‌جا خیره‌بود
|
|
زین سبب افیون به جانش چیره بود
|
|
می‌نمود همچـون کلاغان قـار قـار
|
|
حـــال آن بیــــچاره از بس بــود زار
|
|
گــاه آن بیــچاره بر خــود می‌تنید
|
|
گاه دست و پای خود را می‌کشید
|
|
زین‌عجب‌پیوسته‌ترسش‌می‌گرفت
|
|
هی عرق می‌کرد و لرزش می‌گرفت
|
|
گـــوی آرام و قـــرارش مـــی‌ربـود
|
|
سیم‌کشی در استخوانش می‌فزود
|
|
نی سخن گفتن نه فریاد و نه دم
|
|
نی محبت می‌توان کرد نی ستم
|
|
نی تـوان خـندیدن و نی زاری‌اش
|
|
نی تـــوانِ خواب و نی بیـداری‌اش
|
|
نـاامــیـــدی شیــوۀ پـــیـــمـان او
|
|
چیره می‌شد یأس و غم بر جان او
|
|
وحشت از کابوس‌ها در وقتِ خواب
|
|
پیشه‌اش افسردگی و اضطــراب
|
|
ای دو صد لعنت بر این وابستـگی
|
|
کُنـــدذهن و بیهُش از درمـاندگی
|
|
خَمر جانش شد پریشان از رهـش
|
|
جـــاگزین ابلیــــس افیون در تنش
|
|
نـاشکیبــایی قــرارش بــرده بــود
|
|
گویی از مأوای خود گم‌گشته بود
|
|
وضع و اوضاعش عجب جالب شده
|
|
درد بــــی‌درمان بر او غالب شده
|
|
آن همه لذت به بدحالی چه سود؟
|
|
با خودش می‌گفت این دیگر چه بود؟
|
|
تنـــدرستی را چــرا کردم علیـــل
|
|
مـــن چرا کردم چنین خود را ذلیل
|
|
در تـزلزل چون منار جُم جُم شــدم
|
|
با نـــــدانم‌کاری از خود گم شدم
|
|
نـــاتـــوانی را کنـــد هر دم مزیـــد
|
|
ای دو صد لعنت بر این جهل مدید
|
|
الحق از سر تا به پایش بندگیست
|
|
این خماری بد بلا و مــــاتمیست
|
|
می‌کُشـــد آزادگـــی را هر زمــان
|
|
بردگیِ نفس و روح و جسم و جان
|
|
هر که را دردی نباشد مرد نیست
|
|
در دو عالم بدتر از این درد نیست
|
|
مردی آن باشد که گردی رستـگار
|
|
این سخن را با زن و مردی چه کار؟
|
|
مکتبش را حکم شیطان درس شد
|
|
هر که در راهش اسیر نفس شد
|
|
دست‌زد بر ریش و بر سنگ و کلوخ
|
|
الغــــرض شیخی میان آن شیوخ
|
|
دست او یکسر به ریش و بر دماغ
|
|
فربــــه و گردن‌کلفت و قلــچماق
|
|
نقش پشتش بر متکا مانـــده بود
|
|
بس که بر پشتی خود لم داده بود
|
|
هر که حرفم نشنود الحق‌خر‌است
|
|
گفت هین درمان او پیش من است
|
|
تا که درمانـــش کنـــم بی‌گفتـگو
|
|
بر منـــش بخشید این استیزه جو
|
|
بر متـــاع بنـــده ترغیبش کنــیـــد
|
|
سوی من آرید و تسلیمش کنــید
|
|
رنگ زردش را چســان گلگون کند؟
|
|
در صـــدد آمد که بـــا او چون کند
|
|
ســـوی درمـــان هــمـــه آلام بـرد
|
|
بر پــــی‌اش افکند و در حمــام برد
|
|
گه بمالیدش به‌دست و پا و مُشت
|
|
کیسه و لیفش کشید بر رو و پُشت
|
|
چرک‌وریم از جسم‌و‌اعضایش بسفت
|
|
با کف و صابون و روشورش بشست
|
|
حال و احوالش شدی مجروح و ریش
|
|
لیک آن درمانده هی بدتر ز پیــش
|
|
روغنـــش بر پشت مالیـــدند، نشد
|
|
ریش و پشمش را تراشیدند، نشد
|
|
بـوی بـــد از معده‌اش می‌کــرد بــو
|
|
هـــر چه پف در حلق او می‌کرد او
|
|
دســـت او کوتـــاه و خرما بر نخیــل
|
|
هر چه او می‌خواند آیات سجیـــل
|
|
بر سبیــل‌های مثال دستـــه بیــل
|
|
دست می‌مالید بر ریش و سبیــل
|
|
درد آن بیــچـاره بدتـــر می‌فـــزود
|
|
هر چه را تدبیر این شیخ می‌نمـود
|
|
گویــی از اول در ایـــن عـالم نبود
|
|
آنچنان از هستی‌اش ساقط نمـود
|
|
گـــوئـــیا ایـــن زنــده از اول نبود
|
|
آخرش گفتند ای شیخ این چه بود؟
|
|
همچو صیدی در کف خون‌خواره‌ای
|
|
پس چه کردی با چنین بیچاره‌ای؟
|
|
پـــس چرا بیچاره را کردی فنـــا؟
|
|
گـر نـــــدانستی تو آئیــــن شفا
|
|
گویـــی از دنـــبال دزدی می‌دوید
|
|
مرده می‌نالید و از جا می‌جهیـــد
|
|
مانده در آراء خود دشوار و سهـل
|
|
شیخ بیچاره ز استیصال و جهـــل
|
|
تا چـــسان خود را رهاند از وبــال
|
|
غوطه‌ور در فکر و در وهم و خیال
|
|
گشته ترجیحش فراری از قـــرار
|
|
آخــــرش مردی نمـــود و الفــرار
|
|
باطنش خورشید و رخسارش چو مَه
|
|
رهــنمایـــی از قضـــا آمـــد ز ره
|
|
بـــر ره کشف حقــــایق واقـــفم
|
|
گفـــت او بنده مریـــدی حاذقم
|
|
از علــــوم کنـــگره استــــادی‌ام
|
|
من نـــوید زندگی و شـــادی‌ام
|
|
ارمـــغـــانـــم راه و آئـــیـــن دوا
|
|
بنــــده شاگرد رهـــی بی‌مدعا
|
|
زنــــده گردانــــم به امیـــد شفا
|
|
رخصتی بخشید تا این مـرده را
|
|
بر شما اکسیر جان‌بخشی دهم
|
|
بنــــده شاگرد ره ایـن درگهـم
|
|
مزه‌اش تلخ است و تاثیرش نبات
|
|
شربتی دارم چو اکسیــر حیات
|
|
زانکـــه آثار حیاتش باقــی است
|
|
شربت تریاک، نامش اوتی است
|
|
حُسن نیت هم ز ایـــــمان مبین
|
|
ریخت شربت را به حلق آن حزین
|
|
یـــکه‌ای خورد و مثال رخش شد
|
|
تا که اوتی در دهانش پخش شد
|
|
یکه‌ای خورد و جهید از رختخواب
|
|
آن خر وامانده در گِل چون عقــاب
|
|
گوی سبقت از رقیبان بـــرده بود
|
|
زنــده‌شد از عالمی که‌او مرده بود
|
|
این تحیّــر از ره دی‌اس‌تی است
|
|
این مزیدِ معجزه از اوتـــی است
|
|
الـــغــرض والله و اعلم بالصــواب
|
|
زنده شد آن مرده از طعم شراب
|
|
زنــــده گرداند جسد را از ممات
|
|
ای عجب زین حب و اکسیر حیات
|
|
عاقــــل و زفت و توانا و علــیــم
|
|
خالق این ره، نگـــهبانی حکــیم
|
|
از تـــبــــار شـهریــــاران کهــــن
|
|
نســـل او از نســـل مردان کهن
|
|
او نــگهبــــانِ نگهبانــان عشــق
|
|
او حکیـــم دردِ بیماران عشـــق
|
|
در بیانش هم‌به‌حق‌او‌صادق‌است
|
|
خلق این شیوه به اذن خالق است
|
|
این معما را که بر او خوانده است؟
|
|
عالمی در فهم آن درمانــده است
|
|
بــا تدبّر، خالــــص و بــــی‌مدعا
|
|
عاشـــق و مجنون مخـــلوقِ خدا
|
|
زآستینـــش سربـــرآورد از حجاب
|
|
دست حق اینک به آماج صــواب
|
|
از ره حکمـــت چنین فرجاد شد
|
|
او نخوانده علم طب استاد شــد
|
|
شیـوه‌های دیگری از نو بــخواند
|
|
بند دانش‌های پیش از خود نماند
|
|
برگرفت از جان و از تن‌ها قـیــود
|
|
با قـــوانیـــن و فرامیـــن وجـــود
|
|
برگشود از سّرِ درمان مُهر و موم
|
|
با تفحـــص راه تحقیقِ عـــلوم
|
|
برشمردی سوی ما از روی حِلم
|
|
هر زمــــانی تازه دنیایی ز علم
|
|
حکمتش داروی دردِ هـــر زمان
|
|
او طبیـــب روح و جان مردمـان
|
|
هر دو عالم را نمودستـی عیان
|
|
نی زمان و نی مکان و لامــکان
|
|
ما کویر تـــشنــه و باران کـــجا
|
|
ما کجـــا و سِلـــک عیاران کجا
|
|
تا چنین روشن ز دانایی شدیم
|
|
قــرن‌ها در بند تاریکی بُــــدیم
|
|
وایِ مـــا از دوری و هجـــران او
|
|
گـــر نبــودی حکمت درمــان او
|
|
زین بَتر محو سیاهی می‌شدیم
|
|
غرق گرداب تبــاهی می‌شدیم
|
|
گُل‌سِتانی نو میان ایــن حـریق
|
|
دیده‌ام من بس‌عجب‌ها زین‌طریق
|
|
از کـــلام با نفوذش خـــر شدم
|
|
من که از کـــردار او با فّـر شدم
|
|
یعنــی از بام دو عالم سر شدن
|
|
در ره پیمـــان جانان خــر شدن
|
|
هر چه نادانیست مستعفی کنی
|
|
گـــر خریّت را چنین معنی کنی
|
|
هر که از خود بگذرد بر خود رسد
|
|
ایـن خــــریّت اوج حُــــریّت بـود
|
|
|
|
|