معرکه‌گیری؛ نوعی نمایش عمومی و سنتی در ایران و غرب آسیا است که ریشه در دوران صفویه و قاجار دارد و بخشی از زندگی روزمره مردم در بازارها، میدان‌ها و چهارراه‌ها بود. در این نمایش، معرکه‌گیر (مرشد) با اجرای حرکات قدرتی، شعبده‌بازی یا قصه‌گویی رهگذران را دور خود جمع می‌کند و آن‌ها را سرگرم می‌سازد. واژه "معرکه" به معنای میدان نبرد است؛ اما اینجا به فضایی نمادین اشاره دارد که مهارت معرکه‌گیر با شگفتی تماشاگران درگیر می‌شود. این سنت نه تنها سرگرمی بود؛ بلکه ابزاری برای امرار معاش، انتقال فرهنگ عامه و حتی فروش اقلام جادویی به شمار می‌رفت.
معرکه‌گیری از ابتدای تاریخ وجود داشته و حکومت‌ها گاهی از آن برای اهداف سیاسی یا دینی بهره می‌بردند. قبل از ورود استعمار بیشتر نمایش‌ها ملی، میهنی یا دینی بودند؛ اما پس از استعمار «مانند دوره قاجار» به سیاست و مملکت‌داری کشیده شد و گاهی برای اغفال توده‌ها استفاده می‌گردید. منابع تاریخی مانند سفرنامه‌های اروپاییان «چارلز جیمز ویلس)» و نوشته‌های جمال‌زاده و دهخدا آن را در مکان‌هایی مثل میدان تجریش، بازار تهران یا امامزاده‌ها توصیف کرده‌اند. اوج رواج آن در ایام تعطیلات مذهبی، عیدها یا بازارهای محلی بود و از دو ساعت پیش از طلوع آفتاب تا غروب با تعویض معرکه‌گیر و بحث‌های بداهه ادامه داشت. در دوران قاجار معرکه‌گیری تحت تأثیر فرهنگ‌های شرقی و غربی (مانند نمایش‌های دوره‌گردی اروپا) شکل گرفت. نویسندگانی مانند صادق هدایت در "بوف کور" یا جلال آل‌احمد به آن اشاره کرده‌اند و آن را نمادی از عوام‌فریبی یا نقد اجتماعی دانسته‌اند. با ورود تلویزیون در دهه‌های ۱۳۴۰-۱۳۵۰، رو به افول گذاشت و امروزه فقط در حاشیه شهرها، روستاها یا جشنواره‌های فرهنگی دیده می‌شود.
در کنگره۶۰ سازمان درمان اعتیاد به روش DST و آموزش جهان‌بینی، مفهوم «معرکه‌گیری» نه به معنای سنتی و نمایش خیابانی؛ بلکه استعاره‌ای روان‌شناختی و آموزشی برای رفتارهایی است که فرد را از یادگیری و پیشرفت دور می‌کند. معرکه‌گیری در این زمینه به عنوان نقطه مقابل یادگیری تعریف می‌شود: جایی که شخص به جای پذیرش واقعیت و آموزش با عوض‌کردن موضوع بحث، حاشیه‌سازی یا سرزنش دیگران از مسئولیت فرار می‌کند و انرژی منفی تولید می‌کند. این مفهوم بر اساس تعالیم آقای مهندس حسین دژاکام بنیان‌گذار کنگره۶۰ شکل گرفته و در جلسات جهان‌بینی، دستورجلسات هفتگی و لژیون‌ها (گروه‌های کوچک آموزشی) بحث می‌شود.
معرکه‌گیری در کنگره۶۰، الهام‌گرفته از سنت قدیمی ایرانی (پهن کردن بساط و جمع کردن مردم برای نمایش قدرتی یا شعبده) است؛ اما برای توصیف حالتی استفاده می‌شود که فرد بساطی پهن می‌کند تا توجه را منحرف کند. مثلاً به جای اعتراف به اشتباه، شخص داستان را تغییر می‌دهد، نق می‌زند یا با ترس و منیت و غرور عمل می‌کند. معرکه‌گیری با سه مولفه اصلی همراه است: ترس، منیت و ناامیدی. این رفتار فرد را از آموزش دور می‌کند و همیشه با انرژی منفی همراه است. معرکه‌گیری برخلاف یادگیری که نماد حرکت در مسیر زندگی، دانایی و رهایی از اعتیاد است، عمل می‌کند.
بعد از کارگاه‌های آموزشی هر راهنما مفهوم لژیون را معرفی می‌کند و بحث‌های عمیق و بدون حاشیه را ترویج می‌دهد و معرکه‌گیری بین اعضا را کاهش می‌دهد.
در جهان‌بینی کنگره ۶۰، اعتیاد نه فقط مسمومیت جسمی؛ بلکه یک جایگزینی مزمن است که جهان‌بینی فرد را مختل می‌کند و معرکه‌گیری یکی از موانع اصلی تغییر جهان‌بینی است. وقتی مسافر (مصرف‌کننده در حال درمان) یا همسفر (خانواده) وارد معرکه‌گیری می‌شوند از یادگیری مهارت‌های زندگی (مثل قدردانی، مسئولیت‌پذیری و تخریب منیت و ...) بازمی‌ماند. مثلاً در درمان فرد به جای بررسی ریشه‌های اعتیاد ممکن است دیگران را سرزنش کند یا موضوع را به حاشیه ببرد که این کار سقوط را در پی خواهد داشت. یادگیری در کنگره۶۰ از طریق دستورجلسات، جهان‌بینی و سی‌دی نوشتن و ... فرد را به تولد دوباره می‌رساند و معرکه‌گیری را به عنوان حرکت معکوس کنار می‌زند. از دیدگاه افراد حاضر در کنگره معرکه‌گیری با جهل و نادانی برابر است و یادگیری حرکت رو به جلو است؛ اما معرکه‌گیری سقوط مطلق است.
کنگره۶۰ برای ریشه‌کن کردن این رفتار، راهکارهای عملی پیشنهاد می‌کند:
۱_ تمرکز روی آموزش: در لژیون‌ها، اعضا بدون حاشیه بحث می‌کنند و از معرکه‌گیری دوری می‌کنند.
۲_ از بین بردن منیت: از طریق دستورجلسات هفتگی و جهان‌بینی و به کار‌گیری آن در زندگی.
۳_ قدردانی و مسئولیت‌پذیری
۴_شرکت در جلسات و کارگاه‌های آموزشی
در سی‌دی «عناصر معرکه‌گیری» آقای مهندس می‌فرمایند: معرکه‌گیری ریشه در جهل و نادانی انسان دارد و زمانی که فرد در رسیدن به اهدافش شکست می‌خورد به جای رشد به سمت تاریکی می‌رود.
منابع: سی‌دی عناصر معرکه‌گیری و سایت کنگره ۶۰
نویسنده: راهنما همسفر زینب
رابط خبری: همسفر نجمه رهجوی راهنما همسفر فاطمه (لژیون اول)
ویرایش و ارسال: همسفر سمیه رهجوی راهنما همسفر فاطمه (لژیون اول) نگهبان سایت
همسفران نمایندگی بروجن
- تعداد بازدید از این مطلب :
247