دیدن حقیقت

راهنما همسفر زهره 

در مقوله‌ جهان‌بینی، در مورد شرک صحبت کردیم. شرک، نقض فرمان الهی است؛ یعنی زمانی رخ می‌دهد که انسان در عمل ـ نه در ظاهر ـ از کسی جز خداوند اطاعت کند. این موضوع تقریباً در تمام ادیان الهی مطرح شده است.

استاد امین در ابتدا می‌پنداشتند که آغاز ورود به جهان تاریکی، مسئله‌ شرک است؛ اما وقتی در قرآن با داستان آدم و حوا روبه‌رو شدند، دیدند که اصلی‌ترین مسئله‌ای که در این داستان برجسته می‌شود، کِبر است؛ چراکه شیطان از روی کبر فرمان الهی را اطاعت نکرد.

بسیاری از مواقع، ما تنها بخش‌هایی از آیات قرآن را بیان می‌کنیم که به نفع ماست؛ مانند آیه‌ «لا إِکراهَ فِی الدّین» (در دین هیچ اجباری نیست) در حالی‌که به قبل و بعد این آیه توجهی نداریم. در بخش‌های مختلف قرآن آمده است که «خداوند نور آسمان‌ها و زمین است» از این آیه برداشت می‌شود که برای دیده شدن و برقرار بودن هر چیزی، نیاز به دریافت نور از منبع الهی وجود دارد.

زمانی که شیطان کبر ورزید و از درگاه الهی رانده شد، لازم بود که جهان تاریکی از پیش وجود داشته باشد تا به آنجا رانده شود و این خود نشانه‌ای از خلقت منظم و دقیق خداوند است؛ بنابراین شیطان از نور الهی بی‌بهره ماند و چون بدون نور نمی‌توان ادامه داد؛ باید نور خود را از جایی یا از افرادی دیگر به دست می‌آورد؛ به همین دلیل، شیطان به سمت انسان‌هایی رفت که با او هم‌عقیده بودند. در قرآن، واژه‌ «ابلیس» به صورت مفرد آمده اما «شیاطین» چندین بار تکرار شده است که نشان می‌دهد شیطان تنها نیست و گروهی از هم‌فکران را دارد.

کبر در واقع به معنای برتر دانستن خود در جوهر یا ماهیت است و این همان اندیشه‌ای بود که در شیطان وجود داشت. او گمان می‌کرد از نظر ماهیت و جنس از انسان برتر است. در شرک، انسان می‌خواهد بهتر باشد؛ اما در کبر، انسان یقین دارد که بهتر است؛ پس می‌توان گفت نقطه‌ آغاز سقوط، کبر است.

انسان می‌تواند بسیاری از صفات الهی را در خود پرورش دهد؛ مانند رحمان، رحیم، بخشندگی و یا حتی جبار بودن؛ اما صفت کبریایی تنها مخصوص خداوند است. در قرآن نیز از «عرش کبریایی» یاد شده است که نشان می‌دهد کبریایی و برتری مطلق، تنها در شأن قدرت مطلق، یعنی خداوند است.
 

همسفر زهرا (لژیون اول)

انسان‌ها نباید وارد دروازه‌ شرک، کبر و منیت شوند؛ زیرا با قدم گذاشتن در این مسیرها آرام‌آرام از روشنایی فاصله گرفته و به تاریکی فرو می‌روند.

شرک، یعنی فرمان کسی جز خداوند را اجرا کردن. خداوند می‌فرماید: رشوه نگیرید؛ اما زمانی‌که انسان در چنین موقعیتی قرار می‌گیرد و برخلاف فرمان الهی عمل می‌کند در واقع از مسیر حق خارج شده و نقطه‌ تاریکی در وجودش شکل می‌گیرد.

در شرک انسان می‌خواهد از دیگران بهتر باشد؛ اما در کبر مطمئن است که از دیگران بهتر است. کبر از خطرناک‌ترین صفات منفی درون انسان است؛ زیرا آن‌قدر پنهان و ظریف عمل می‌کند که فرد حتی متوجه حضور آن در وجودش نمی‌شود. انسان متکبر معمولاً فکر می‌کند فروتن است، در حالی‌‌که رفتار و گفتارش از برتری‌جویی درونی‌اش خبر می‌دهد.

منیت، یعنی اینکه فرد جایگاه خود را بالاتر از آنچه هست بداند؛ مانند فردی که مدرک لیسانس دارد؛ ولی خود را دکتر می‌بیند. در کبر، حتی اگر فرد هیچ جایگاه، علم یا مقام ظاهری نداشته باشد، باز هم تصور می‌کند از دیگران برتر است؛ چون جنس من متفاوت است.

برای رهایی از کبر و منیت باید با شناخت نفس و تزکیه‌ درون، جایگاه واقعی خود را در هستی بشناسیم. فروتنی، یعنی دیدن حقیقت، نه تحقیر خود. هرچه انسان در مسیر عشق و خدمت به دیگران گام بردارد، نور دانایی در او بیشتر می‌شود و سایه‌ کبر از وجودش دورتر خواهد شد.
 

همسفر فاطمه (لژیون اول)

در سی‌دی کبر، استاد امین به موضوع افرادی می‌پردازند که باور دارند از دیگران بهتر هستند و جوهر وجودشان متفاوت است. در داستان آدم و حوا خداوند به فرشتگان دستور می‌دهد بر انسان سجده کنند؛ اما ابلیس از فرمان سرپیچی کرده و می‌گوید: من از آتشم و انسان از خاک؛ پس برترم و سجده نمی‌کنم. در دنیای امروز نیز، شیطان درون برخی انسان‌ها همین القاء را دارد که بدون هیچ تلاش یا دستاوردی، خود را برتر از دیگران بدانند.

استاد امین می‌فرمایند: «تنها صفتی که انسان حق ندارد آن را به خود نسبت دهد و مختص خداوند است، کبریاست.» منیت، یعنی انسان خود را بالاتر از آنچه هست، بداند و تصور کند یک نابغه‌ است. در کبر، فرد بدون داشتن هیچ‌گونه شایستگی یا مرتبه‌ای، دچار این توهم می‌شود که جنس وجودی‌اش با دیگران فرق داشته و برتری ذاتی دارد.
برداشت من از این سی‌دی این است که وقتی انسان خود را برتر از دیگران بداند راه رشد و یادگیری را بر خود می‌بندد. اگر تصور کنم در همه‌ چیز استاد هستم و نیازی به آموزش ندارم، در حقیقت مسیر زوال را انتخاب کرده‌ام. انسان در حال رشد همیشه تشنه‌ دانایی است و می‌داند که کامل نیست. فروتنی دریچه‌ای به سوی نور و دانایی است، در حالی‌‌که کبر انسان را در تاریکی جهل نگه می‌دارد.

منبع: فایل صوتی «کبر» (استاد امین)
رابط خبری: همسفر فاطمه رهجوی راهنما همسفر زهره (لژیون اول)
عکاس: همسفر مریم رهجوی راهنما همسفر زهره (لژیون اول)
ویرایش: همسفر سمیه رهجوی راهنما همسفر زهره (لژیون اول) دبیر دوم سایت
تنظیم و ارسال: همسفر مرجان رهجوی راهنما همسفر زهره (لژیون اول) دبیر سایت
همسفران نمایندگی حسنانی