اعتیاد؛ بیماری در سطح ژنومیک

مقدمه

اعتیاد یکی از معضلات بزرگ بشری است که قرن‌ها ذهن انسان‌ها را به خود مشغول کرده است و امروز بیش‌ازپیش، یکی از پیچیده‌ترین آسیب‌های فردی و اجتماعی عصر حاضر است. به‌طورکلی 4 حوزه اصلی دانش یا روش‌های دانستن در عرصه مشکلات الکل و مواد مخدر (AOD) وجود دارد:

1. دانش تجربی
2. دانش رایج یا عمومی؛ افسانه یا باور عامه
3. دانش حرفه‌ای/بالینی
4. دانش علمی

برخلاف گذشته که از دیدگاه‌های سنتی، تجربی، باور عامه و حتی دیدگاه‌های حرفه‌ای/ بالینی و علمی اعتیاد را صرفاً یک انحراف اخلاقی، رفتاری، ضعف اراده یا یک بیماری روانی، اجتماعی می‌دانستند، امروز مشخص شده است که اعتیاد پدیده‌ای چندبعدی است که هم جنبه‌های زیستی و شیمیایی دارد و هم ابعاد روانی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی. تجربه نشان داده که همین نگاه ناقص، باعث شکست اغلب روش‌های ترک اعتیاد شده است؛ پس شناخت درست صورت‌مسئله اعتیاد، شرط اول هر نوع برنامه‌ریزی برای پیشگیری، مهار، درمان و بازتوانی است. کنگره۶۰ با ارائه صورت‌مسئله اعتیاد و معرفی متد DST، تعریف و راهکاری نوین و کاربردی برای درمان این بیماری ارائه کرده است.

تعریف اعتیاد از دیدگاه خارج از کنگره

اعتیاد مسمومیت یا بیماری مزمن مغزی است که با میل وسواس‌گونه به مصرف ماده و ازدست‌دادن کنترل در برابر آن شناخته می‌شود. مصرف مداوم مواد مخدر تغییراتی در ساختار و کارکرد مغز ایجاد می‌کند که باعث وابستگی جسمی و روانی می‌شود. به همین دلیل، ترک ناگهانی معمولاً با علائم شدید جسمانی و روانی همراه است.

ابعاد اعتیاد از دیدگاه عام

بعد فردی: تغییر در سیستم عصبی و شیمیایی مغز، وابستگی جسمی و روانی، کاهش توانایی تصمیم‌گیری و کنترل اراده

بعد خانوادگی: بروز تعارض‌ها و تنش‌های شدید، ازهم‌پاشیدگی خانواده یا کاهش کیفیت روابط، انتقال آسیب به نسل‌های بعدی

بعد اجتماعی: افزایش جرم، بزهکاری و خشونت، فشار اقتصادی بر نظام سلامت و امنیت، تضعیف سرمایه انسانی و بهره‌وری جامعه

بعد اقتصادی: هزینه‌های درمان و بازپروری، کاهش بازده کاری و بیکاری، هزینه‌های سنگین برای دستگاه قضایی و انتظامی

ریشه‌ها و عوامل زمینه‌ساز از دیدگاه عموم

زیستی: ژنتیک، اختلالات روان‌پزشکی، تغییرات شیمی مغز

روانی: اضطراب، افسردگی،

کمبود مهارت‌های زندگی اجتماعی: فقر، بیکاری، فشار همسالان، دسترسی آسان به مواد

فرهنگی: ضعف ارتباط بین اعضای خانواده، والدین و فرزندان، تابو بودن گفت‌وگو درباره مشکلات روانی، خواسته‌ها و تمایلات، احساس قدرت کاذب یا باور غلط ورود به دنیای بزرگسالی، تمایل به راه‌های سریع رهایی از درد و سنت‌های اشتباه قومیتی

راهکارها و الزامات پیشگیری: آموزش مهارت‌های زندگی، آگاهی‌بخشی به خانواده‌ها، تقویت نشاط اجتماعی

درمان علمی رایج جامعه: استفاده از داروهای جایگزین مثل متادون یا بوپرنورفین، مشاوره روان‌شناختی

توان‌بخشی بازتوانی اجتماعی: ایجاد اشتغال، حمایت خانواده، کاهش برچسب‌زنی و انگ اجتماعی

سیاست‌گذاری کلان: کنترل دسترسی به مواد، تقویت قوانین حمایتی و توسعه مراکز درمانی

نتیجه‌گیری:

اعتیاد نه یک مسئله فردی؛ بلکه یک بحران اجتماعی و ملی است. تا زمانی که صورت‌مسئله اعتیاد به‌درستی فهم نشود، راه‌حل‌های مقطعی و ناقص نتیجه‌ای نخواهد داشت. با تعاریف بالا که سال‌هاست در جوامع مختلف مطرح است نه‌تنها مسئله اعتیاد حل نشده؛ بلکه به یک بحران عظیم جهانی تبدیل شده است؛ پس لازم است با نگاه و تعاریفی جدید به این مسئله نگاه کرد.

آقای حسین دژاکام؛ مهندسی که سال‌ها به‌عنوان فردی متخصص، محقق و مبدع در حال فعالیت بودند؛ پس از سال‌ها اعتیاد، با نظم بخشیدن به مصرف مواد خود در ماه رمضان توانستند روش درمانی جدید و کارآمدی را برای اعتیاد کشف کنند که طی بیش از 2 دهه با نرخ بازگشت بسیار پایین؛ برای تریاک کمتر از 10% در طول 5 سال و برای مت‌آمفتامین، اختلالی که به‌طورکلی در سطح جهانی فاقد درمان دارویی مؤثر است 11% در پیگیری 2 ساله؛ بهترین و کارآمدترین روش درمان محسوب می‌شود.

تعریف اعتیاد در کنگره۶۰

از دیدگاه کنگره60 اعتیاد یک بیماری سلولی، مولکولی در سطح ژنومیک است که در اثر به‌هم‌خوردن تعادل طبیعی سیستم‌های بیوشیمیایی بدن به دلیل جایگزینی مواد مخدر بیرونی به‌جای مخدرهای درونی بدن ایجاد می‌شود و 3 مؤلفه جسم، روان و جهان‌بینی فرد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. مصرف مواد بیرونی جایگزین این سیستم می‌شود و به‌تدریج جسم، توانایی تولید و تنظیم طبیعی مواد شبه افیونی خود را از دست می‌دهد؛ بنابراین اعتیاد فقط «وابستگی به مواد»، «مسمومیت مزمن» یا «عادت رفتاری» نیست؛ بلکه یک بیماری سیستمیک و جایگزینی مزمن است که باعث تغییرات زیربنایی عصب‌زیستی و از تنظیم خارج‌شدن بیان ژن‌ها در فرد مصرف‌کننده می‌شود و درمان آن نیازمند بازسازی مجدد جسم، روان و جهان‌بینی است.

صورت‌مسئله اعتیاد

در این دیدگاه، 3 مؤلفه اصلی اعتیاد باید همزمان دیده و بازسازی شوند:

جسم: با مصرف مواد، تعادل طبیعی مخدرهای درونی بدن (اندورفین‌ها، انکفالین‌ها و...) از بین می‌رود. برای درمان، باید این سیستم به‌تدریج و طی زمان مشخص (حداقل 10 ماه) بازسازی شود.

روان: روان در کنگره۶۰ محصول تعادل یا عدم تعادل جسم است. با به‌هم‌خوردن سیستم شیمیایی بدن، روان دچار آشفتگی، اضطراب، افسردگی و وسواس مصرف می‌شود.

جهان‌بینی: اعتیاد تنها یک مشکل فیزیولوژیک نیست؛ بلکه نگرش و برداشت فرد از هستی، زندگی و ارزش‌ها را تغییر می‌دهد. اصلاح تفکر و بینش، بخش مهمی از درمان پایدار است.

متد (Dezhakam Step Time) DST

کنگره60 روش درمانی خود را با عنوان DST معرفی کرده است که D نشان‌دهنده ضریب 0.8 کاهش یا افزایش است، S معرف پله‌های 21 روزه و T بیانگر زمان یا دوره درمان که حداقل 10 ماه و به طور میانگین 11 ماه است. در این متد، مصرف‌کننده از شربت OT(اپیوم تینکچر) کاملاً مانند دارو استفاده می‌کند که میزان مصرف روزانه آن بر اساس نوع و میزان ماده مصرفی قبلی به‌صورت دقیق توسط راهنما محاسبه شده و باید با نظمی خاص حداکثر در 3 وعده روزانه در زمان مشخص مصرف شود. میزان دارو طی یک پروسه حدوداً ۱۱ ماهه و در پله‌های حساب‌شده به‌تدریج کاهش می‌یابد تا نهایتاً به صفر و قطع مصرف می‌رسد. این روند اجازه می‌دهد تا سیستم تولید مخدرهای درونی بدن به‌آرامی و بدون اینکه جسم و روان دچار بحران شدید شوند خود را بازسازی کند و بیان ژن‌هایی که از تنظیم خارج شده‌اند مجدداً بازتنظیم شوند.

مزایای متد DST:

بازسازی تدریجی جسم و مخدرهای درونی، بهبود وضعیت روانی و خلق‌وخو، بازگشت آرامش و نظم به زندگی روزمره، کاهش احتمال لغزش و بازگشت به مصرف، امکان آموزش جهان‌بینی و تغییر نگرش در کنار درمان جسمی. در کنگره60 گفته می‌شود: «درمان فوق ترک، تعادل فوق درمان و تکامل فوق آن‌هاست» یعنی بستر مناسبی مهیاست تا مصرف‌کننده و اعضای خانواده‌اش به درمان، تعادل و تکامل برسند.

نتیجه‌گیری کلی:

کنگره۶۰ با طرح صورت‌مسئله اعتیاد و اجرای متد DST، توانسته است اعتیاد را نه به‌عنوان یک ضعف اخلاقی یا بیماری لاعلاج؛ بلکه به‌عنوان یک بیماری قابل‌درمان معرفی کند. این رویکرد جامع که جسم، روان و جهان‌بینی را به طور هم‌زمان هدف قرار می‌دهد، یکی از موفق‌ترین و پایدارترین روش‌های درمان اعتیاد در ایران و جهان به شمار می‌رود؛ چراکه باتوجه‌به ساختار کاملاً علمی کنگره60، مطالعات و تحقیقات گسترده‌ای در سطح سلولی مولکولی روی مسئله اعتیاد و روش‌های مختلف درمان با همکاری دانشگاه‌ها و مراکز علمی، تحقیقاتی معتبر دنیا ترتیب داده و مقالات جامع و گسترده‌ای در بزرگ‌ترین مجامع علمی دنیا مطرح کرده که نظر دانشمندان و محققین در این حوزه را به خود جلب کرده است و با یاری خداوند به‌زودی شاهد فراگیرشدن این روش بی‌نقص درمان نه‌تنها برای اعتیاد به مواد مخدر؛ بلکه برای درمان بیشتر معضلات فراگیر جهانی؛ مانند چاقی و وابستگی به سیگار و بیماری‌های لاعلاجی مانند انواع سرطان خواهیم بود.

منابع: Chat GPT، مقاله «بینش‌های مولکولی در درمان و بهبودی اعتیاد: پروتکل DST و قدرت ژنومیک»، اولین کنفرانس ملی درمان اعتیاد در امریکا (آوریل 2024)، کتاب «چهارده مقاله»
نویسنده: همسفر سعیده رهجوی راهنما همسفر خندان (عضو لژیون سردار) نگهبان سایت
رابط خبری: همسفر فاطمه رهجوی راهنما همسفر خندان (عضو لژیون سردار)
ارسال: همسفر سمیه رهجوی راهنما همسفر خندان (دنور) دبیر سایت
همسفران نمایندگی لویی پاستور