آلکالوئیدها ازنظر بیولوژیکی و شیمیایی ازت دار هستند و اکثراً در گیاهان وجود دارند؛ در تعدادی از حیوانات هم دیده میشوند. آلکالوئیدها عامل آمین را دارند، به همین دلیل اغلب خاصیت بازی دارند. به خصوص آلکالوئیدهایی که در داروسازی و پزشکی استفاده میشوند و دارای اثرات فیزیولوژیکی هستند.
خاصیت باز چیست؟
اسیدها موادی هستند که در آب یون هیدروژن آزاد میکنند. بازها موادی هستند که در آب یون هیدروکسید (یونهای متشکل از هیدروژن و اکسیژن) آزاد میکنند. اگر اسیدها و بازها را مخلوط کنیم، این دو نوع یون یکدیگر را خنثی میکنند و ماده جدیدی به نام نمک شیمیایی تشکیل میشود. خصلت اسیدی یا بازی یک ماده را میتوان با استفاده از مقیاس PH ، مخفف Potential for hydrogrn به معنی پتانسیل هیدروژن که از یک تا 14 متغیر است اندازه گرفت.
هرقدر اسیدی قویتر باشد، PH آن پایینتر است. همه بازها PH بزرگتر از 7 دارند؛ هرقدر یک باز قویتر باشد،PH آن بالاتر است. مواد خنثی، مانند آب نه اسیدی هستند و نه بازی. PH اینگونه مواد 7 است.
آلکالوئید ممکن است در اندامهای مختلف گیاه وجود داشته باشد:
دانه: نواومیک، کلشیک
میوه: فلفل سیاه، شوکران
برگها: بلادون، هیوسیاموسی
ریشهها: آرکونیت، بلادون
ریزوم و ریشهها: ایپکا، هیدراستیل
پوست: سکنونا، انار
آلکالوئیدها اغلب در آب غیرمحلول هستند و با اسید تولید املاح محلول در آب را مینمایند. آلکالوئیدهایی که آزاد هستند در اتروکلروفرم محلولاند، ولی املاح آنها در این حلالها غیر محلول هستند. اکثر آلکالوئیدها به صور متبلور و جامد هستند. بعضی از آنها بیشکل و تعدادی نیز که فاقد اکسیژن هستند بهصورت مایع هستند؛ مثل نیکوتین. املاح آلکالوئید معمولاً متبلور هستند. خواص و شکل میکروسکوپی این کریستالها اغلب وسیلهای جهت تشخیص سریع آنها است. آلکالوئیدها اغلب تلخمزه هستند.
برخی از اعمال آلکالوئیدها در گیاهان بهطورکلی شامل موارد زیر است:
-
مواد سمی که سبب محافظت گیاهان در برابر حشرات و حیوانات میگردند
-
اثری مشابه هورمونها داشته و دارای عمل تنظیمکننده در رشد نباتات هستند
-
مواد ذخیرهای هستند که بعدها بهعنوان منبع ازت یا عناصر موردنیاز گیاهان به کار میروند
همچنین علت تولید آلکالوئید در گیاهان را میتوان نتیجه تکامل متابولیسم گیاهان دانست؛ زیرا تولید آلکالوئیدها در گیاهان بهوسیله ژنها کنترل میگردد، ازاینرو در گیاهان مواد آلکالوئیدها به علت پدیده جهش یافتن واکنشهای اضافی متابولیکی تکمیل گردیده است.
تریاک، داروی درمان اعتیاد در کنگره 60:
تریاک از ترکیبات مختلفی به نام اپیویید طبیعی تشکیل میشود که عملکرد همگی آنها در بدن همانند کار انتقالدهندههای عصبی ضد درد اندورفینها است که از طریق تأثیر بر سلسله اعصاب مرکزی موجب تخفیف احساس درد در بدن میشوند. سرخوشی و نشئگی که توسط این مواد ایجاد میشود همواره موجب سوءمصرف این دارو از زمان پی بردن بشر به اثرات شگفت این ماده بوده است. در پزشکی ایرانی از زمانهای قدیم تریاک بهعنوان دارو حضورداشته؛ رازی و ابنسینا و دیگران آن را برای درمان توصیه کردهاند.
تریاک دارای ترکیبات شیمیایی مختلفی است. بعضی از آنها به روش تهیه آن در نواحی مختلف بستگی دارد. تریاک علاوه بر آلکالوئیدهای مؤثر، شامل موسیلاژ، پکتین، مواد آلبومینوئیدی، موم، کائوچو، رزین، املاح معدنی، کلسیم، منیزیم، پتاسیم و ... است.
تعداد آلکالوئیدهای تریاک که تاکنون از آن استخراج گردیده، شامل 25 نوع است که از بین آنها شش آلکالوئید مهم به مقدار نسبتاً زیاد در آن یافت میشود.
تریاک بهعنوان یک داروی ترکیبی با 25 آلکالوئید برای درمان اکثر بیماریهای اعتیاد مثل هرویین، انواع قرصها، شیشه، کوکایین و ... بسیار مؤثر است.
خداوند هیچ دارویی سالمتر و مفیدتر از تریاک تاکنون خلق نکرده است.
آلکالوئیدهای تریاک:
مرفین اولین آلکالوئیدی است که در سال ۱۸۰۳ از تریاک استخراج شد. ضد درد در پزشکی؛ مؤثرترین دارو درکاهش سرفه و برطرف کردن اسهال است.
کاهشدهنده درد نیست؛ اماضدسرفه ای بسیارموثر است. گاهی بهعنوان ضد درد نیزاستفاده میشود؛ اما دربعضی افراد اثرضد درد ندارد.
خواص تخدیری و ضد درد ندارد؛ اما بهعنوان ضد سرفه است؛ نوسکاپین شل کننده عضلات صاف و مسکن وخوابآور ضعیف است.
شل کننده عضلات صاف (رگها، روده، معده) است و اثرمخدری ندارد. یکی از موفقترین کاربردهای پاپاورین در درمان بیرغبتی جنسی در مردان است.
خواص مخدری ندارد و اثر کم آن ایجاد تهوع است. از این ماده درصنعت دارو سازی استفاده میشود.
یکی از خواص آن این است که ضد بینظمی ضربان قلب است. قلبی که بهصورت ناهماهنگ میتپد را بهصورت هماهنگ و ثابت برمیگرداند. علاوه بر اینیک بیحسکننده موضعی است و خواص ضد باکتریایی هم دارد.
بهعنوان یک ماده تب بر بهکار رفته است و کاربرد دیگرآن دردرمان اسهال و التهاب است.
یک ماده ضد باکتری ضعیف است و مقداری هم خواص آرامبخش دارد.
خواص آنتی باکتری و ضدالتهاب دارد.
یک ماده شیمیایی نامطلوب است و درمقادیرکم اثرضد دردی مورفین را کاهش می دهد و منجر به افت فشارخون میشود.
یک داروی ضد بینظمی ضربان قلب است و فشارخون را پایین میآورد.
یک داروی ضد میکروب است و میل ترکیبی زیادی جهت اتصال به گیرندههای آدرنالینی در آزاد سازی این هورمون دارد.
این ماده کاهشدهنده پلاکتهای خون است.
یکی از موادی است که در بدن از لودانورنین ساخته میشود و مقادیر کم آن باعث تسریع تنفس میشود. این اثر تا حدی اثر مهار تنفسی ناشی از سایر مواد شیمیایی موجود در تریاک را خنثی میکند .
یک شل کننده عضلانی است و بهراحتی از سد خونی مغز عبورمی کند و میتواند باعث افت فشارخون شود.
دارویی ضدالتهاب است فشارخون را پایین می آورد و تولید پروتئین را مهار میکند و مقادیر زیاد از حد آن اثرات سمی داشته و باعث نارسایی تنفسی میشود.
ازلحاظ خواص دارویی شبیه کدئین است؛ اما اثرات ضد درد کمتری دارد. برخلاف کدئین تنفس را افزایش میدهد. هم سرعت تنفس وهم عمق تنفس را زیاد میکند؛ قرص ترامادول از نارسئین ساخته میشود.
یک داروی ضد بینظمی ضربان قلب است. این دارو ضربان قلب را آهستهتر میکند؛ فشارخون را پایین می آورد و باعث حالت آرامش میشود.
این ماده فشارخون را افزایش میدهد. حالت انقباض عضلات دودی رودهای را افزایش میدهد. یک ضد میکروب است و رشد تومورها را کند میکند. از پوسیدگی دندان جلوگیری میکند.
یک آرامبخش است و در مغز به گیرندههای دوپامین وصل میشود.
ضد درد و تب بر است و باعث پایین آمدن فشارخون میشود.
*منابع تحقیق:
مفردات پزشکی و گیاهان دارویی ایران؛ دکتر یعقوب آیینه چی استاد دانشگاه تهران
گیاهان معجزهگر؛ دکتر سهراب خوشبین
جزوه چهارمقاله؛ مهندس حسین دژاکام
عبور از منطقه 60 درجه زیر صفر؛ مهندس حسین دژاکام
سایت کنگره 60
گردآورنده: همسفر اکرم
- تعداد بازدید از این مطلب :
33151