«و اذ اخذ ربک من بنی آدم من ظهورهم ذریتهم و اشهدهم علی انفسهم الست بربکم قالوا بلی شهدنا ان تقولوا یوم القیامه انا کنا هذا غافلین.»
«و به یاد آر هنگامی که خدای تو از پشت فرزندان آدم ذریه آن‌ها را برگرفت و آن‌ها را برخودشان گواه ساخت که آیا من پروردگار شما نیستم؟ همه گفتند بله ما گواهی می‌دهیم و ما این گواهی را گرفتیم که یکدیگر در روز قیامت نگویید ما از این واقعه غافل بودیم.»
با عرض سلام و خسته نباشید خدمت تمام خواهران و برادران عزیزم در کنگره ماجرای نوشتن این مقاله از آنجا آغاز شد یک روز که در حال نوشتن یکی از سی‌دی‌های سخنرانی جناب مهندس بودم. ایشان در آن سخنرانی از واژه الست استفاده کردند و از شنوندگان خواستند که در این مورد اطلاعات کاملی به دست آورند. بعد به نظرم رسید که خوب است نتیجه این تحقیقاتم را با بقیه دوستان و عزیزانم در کنگره به اشتراک بگذارم چراکه جناب مهندس بارها از واژه الست استفاده کرده‌اند و خود من همیشه برایم معنی این واژه نامفهوم بوده، حدس زدم که شاید دوستان دیگر هم کنجکاو به دانستن معنی این واژه باشند. در ابتدا مثل بقیه به سراغ اینترنت رفتم ولی تقریباً غیر از معنی آیه و توضیحات کوتاه چیز زیادی دستگیرم نشد پس به سراغ کتاب‌های تفسیر قرآن و منابع دیگر رفتم.
در لغت‌نامه دهخدا معنی واژه الست این‌گونه آمده است روزی که خداوند در عالم ذر خطاب به مردم کرد فرمود: «الست بر بکم.»
الست اصطلاحی است برگرفته از قران که بنا بر نظر شماری از محدثان مفسران و عارفان به پیمانی اشاره دارد که خداوند در عالمی به نام ذر از همه آدمیان گرفته و مضمون و محتوای آن اقرار به ربوبیت خداوند بوده و ناظر است به توحید فطری و ذاتی انسان. داستان عهد الست همان چیزی است که در قران مورد اشاره قرارگرفته ولی حقیقت و ماهیت آن چندان روشن و واضح نیست. محدثان اسلامی بر اساس فهم برخی از روایات بر این باورند که خداوند به هنگام آفرینش آدم تمام فرزندان آینده او را به‌صورت موجودات ریز درآورد و به آنان فرمود آیا من پروردگار شما نیستم و آنگاه همه انسان‌ها به چنین مطلبی شهادت دادند و اعتراف کردند که خداوند یکتا پروردگار و مدبر امور آن‌هاست و در عبارت بعدی رد کردن حجتی را که ممکن است بندگان از آن استفاده کنند می‌رساند و می‌فهماند اگر این اخذ و شهادت گرفتن از بندگان و اعتراف آن‌ها به ربوبیت خداوند نبود بندگان من می‌توانستند در روز قیامت بهانه بیاورند که ما علم نسبت به این مسئله نداشتیم و از آن غافل بودیم و بر شخص غافل هم تکلیف و مواخذه‌ای نیست و به این وسیله خود را از عذاب می‌رهانیدند لکن خداوند به این وسیله حجت را برایشان تمام کرده است تا در قیامت که حجاب‌های غیب کنار می‌رود و امکان تکلم با پروردگارشان را می‌یابند نتوانند این مسئله را انکار کرده و بگویند ما متوجه نبودیم و نمی‌دانستیم.
بزرگان بسیاری در طول تاریخ در مورد روز الست نظراتی داشته‌اند به‌طور مثال پیامبر فرموده‌اند: که این اقرار در روز عرفه انجام‌شده است. حضرت علی فرمودند: پیامبران برای این برانگیخته شدند که مردم را دعوت به پیمان فطرت کنند. امام صادق فرمودند: بعضی از ذریه آدم در عالم ذر به زبان اقرار کردند ولی ایمان قلبی نداشتند.
جایگاه عهد الست در علوم: این موضوع از یک‌سو بحثی است مربوط به علوم قرآن و حدیث و از سوی دیگر در عرفان و کلام نیز جایگاه ویژه‌ای دارد و هریک از صاحب نظریه، فراخور مشرب و گرایشی که داشته‌اند درباره آن تحلیلی ارائه کرده‌اند دانشمندان مسلمان در مورد این مسئله دو تفسیر کاملاً متفاوت دارند که هیچ‌گونه امکان سازش میان آن‌ها نیست و شاید مشکلاتی از این بابت سبب شده که حدیث‌شناسی بزرگی چون محمدباقر مجلسی تصریح کند که عقل‌های مردمان بسیاری از حل این مسئله درمانده است و بهتر آن است که اندیشیدن در مورد چنین مسائلی را رها کنیم چراکه چندان پیچیده است که عقل‌های ما از دریافت آن ناتوان است.
تعابیر مختلفی در این باب نقل‌شده است: تعبیر نخست این است که جایگاه این پیمان پیش از آفرینش دنیوی انسان‌ها و در عالم ذر بوده است. دومین تفسیر این است که این پیمان در همین عالم دنیا وزندگی دنیوی از انسان گرفته‌شده و مقصود از پیمان همین سنت‌های رایج آفرینش است.
تفسیر سنت‌گرایان: تعبیر نخست شامل سنت‌گرایان که فضای فکرشان گرایش‌های سنتی و نقلی حاکم بوده است. تفسیر دوم تفسیر عقل‌گرایان که معمولاً عقل‌گرا و پیرو استدلال‌اند.
برخی از مفسران در مورد مکان این پیمان چنین میگویند که در مکانی در نزدیکی عرفه در مکه بوده و عده‌ای دیگر میگویند در مکانی به نام دجنی در هند این اتفاق افتاده است.
حال این سؤال پیش‌آمده که چرا عالم ذر و پیمان الست را فراموش کرده‌ایم و در مورد آن روز کسی چیزی به خاطر نمی‌آورد همانند خروج طفل از رحم مادر که طفل هیچ‌چیز از فرشتگان آفریننده و همراهش را به یاد نمی‌آورد، در رابطه با عالم ذر نیز همین مصادیق وجود دارد اما میثاق بسته‌شده با پروردگار در فطرت آدمیان نهادینه‌شده است و تا روز قیامت همراهشان خواهد بود هرچند که کافر و بی‌دین باشد.
خداوند بارها در مورد ربوبیت خویش حجت را بر انسان تمام کرده که ابتدا از روز الست شروع شد و همواره در طول عمر آدمی به شیوه‌های مختلف مثل فرستادن پیامبران و مصادیق دیگر همچون استفاده از انسان‌های دانا برای راهنمایی دیگران است.
انسان‌های دانا مثل کمک راهنماهای خودمان در کنگره و در رأس آن‌ها جناب مهندس که از طریق کلاس‌های جهان‌بینی همواره ما را با ربوبیت خداوند آشنا می‌کنند تا همواره در مسیر درست زندگی قرار داشته باشیم.
نویسنده: مسافر محمد جواد
تنظیم: وبلاگ نمایندگی پرستار
- تعداد بازدید از این مطلب :
1604