مسافران در سفر دوم خود كه در مسیر Follow up قرار می‌گیرند بایستی تست اعتیاد انجام دهند. بعضی از مواقع گزارش‌هایی از تداخل در تست اعتیاد و موارد مثبت كاذب گزارش داده می‌شود. به این دلیل تصمیم گرفتم مطالعاتی بر روی این موضوع انجام دهم كه نتایج آن را برای شما عزیزان به رشته تحریر درآوردم تا شاید بتوانم خدمتی هرچند كوچك انجام داده باشم.
آزمایش‌ها و روش‌های تشخیص اعتیاد
۱_ آزمایش ادرار: مواد مخدر پس از ورود به گردش خون و عبور از کلیه‌ها وارد ادرار می‌شوند و با آزمایش ادرار قابل‌تشخیص می‌باشند. این روش ارزان‌ترین و متداول‌ترین آزمایش تشخیص اعتیاد است و نمونه ارجح برای تشخیص سو مصرف مواد، ادرار است چون به‌راحتی تهیه می‌شود و غلظت اغلب مواد و متابولیت های آن‌ها در ادرار نسبت به خون بالاتر است.
۲_ آزمایش خون: از طریق اندازه‌گیری سطح سرمی مواد در خون انجام می‌شود که البته هزینه و پیچیدگی بیشتری نسبت به سایر روش‌ها دارد نمونه خون اغلب برای روش‌های کمی به کار می‌رود ولی محدودیت اصلی خون این است که غلظت بسیاری از مواد مخدر به‌سرعت در خون افت می‌کند.
۳_ آزمایش موی سر: با ورود مواد مخدر به بدن انسان همه سلول‌های بدن ازجمله فولیکول‌های موی سر به این مواد آلوده می‌شوند که در حین رشد در آنجا باقی می‌مانند. غلظت مواد در داخل مو بستگی به رنگ و ساختار مو و سرعت رشد آن دارد. شامپو، رنگ مو یا مواد رنگ‌بر، قادر به کاهش غلظت مواد در داخل مو هستند.
۴_ آزمایش بزاق: عملکرد و نتیجه آن شبیه به آزمایش ادرار است و این روش بیشتر در مواردی مفید است که مدت کوتاهی از مصرف گذشته باشد و هنوز وارد ادرار نشده است.
لازم به ذکر است روش ۲ و ۳ و ۴ به دلیل محدودیت و هزینه‌هایی که در انجام آزمایش دارند با آزمایش ادرار جایگزین شده‌اند و در حال حاضر تنها روش عملی برای تشخیص اعتیاد در ایران است.
آیا منفی شدن نتیجه تست اعتیاد صد در صد نشان‌گر عدم اعتیاد فرد است؟
جواب منفی فقط نشان‌دهنده در چند روز اخیر است زیرا مواد مصرفی بعد از چند روز به‌استثنای حشیش در اغلب موارد با نتیجه منفی همراه است بنابراین نتیجه منفی آزمایش ادرار لزوماً به معنی عدم سو مصرف مواد نیست.
عوامل مؤثر در تشخیص و ماندگاری مواد مختلف در بدن:
۱_ نوع مواد مصرفی: مدت ماندگاری مواد در بدن با یکدیگر تفاوت دارند که ازجمله آن‌ها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد.
آمفتامین‌ها: ۱ تا ۳ روز
حشیش یا ماری‌جوانا: ۳ تا چند هفته
کوکایین یا کراک: ۲ تا ۴ روز
کدیبن: تا ۲ روز
هرویین: ۳ تا ۴ روز
متادون: تا ۳ روز
بنزودیازپین ها (اگزاسپام و دیازپام و ...): مصرف مقطعی تا ۳ روز و در صورت مصرف مزمن تا ۳ هفته قابل‌تشخیص است.
لازم به ذکر است که متابولیت های حشیش در بافت‌های چربی بدن تجمع یافته و به‌تدریج آزاد می‌شوند و به همین دلیل، نتیجه آزمایش به مدت طولانی مثبت باقی می‌ماند.
۲_ دوز مصرف (مقدار مصرف): هر چه که دوز مواد بیشتر باشد احتمال اینکه در ادرار دیده شود بیشتر است. به‌طور مثال ۳۰ میلی‌گرم کدیبن ممکن است ۱ تا ۶ ساعت بعد از استفاده دیده شود اما ۶۰ میلی‌گرم کدئین ممکن است ۱ تا ۱۰ ساعت قابل‌تشخیص باشد.
۳_ تعداد دفعات مصرف (طول مدت مصرف): کشیدن یک نخ حشیش ممکن است ۱ تا ۲ روز در آزمایش دیده شود و با تست‌های حساس ۳ تا ۵ روز، ولی استفاده مکرر از آن در تست ادرار ۳ تا چند هفته بعد قابل‌تشخیص است؛ و یا ۱ دوز مصرف کوکایین ۱ روز یا کمتر در ادرار تشخیص داده می‌شود اما با ادامه مکرر باعث می‌شود ۲ تا ۳ روز در ادرار دیده شود.
جالب است بدانید مصرف کنندگان عزیز و باهوش! آن‌قدر دربهره برداری از شیوه‌های جدید تقلب پیشرفت کرده‌اند که حتی افراد جدیدالورود هم کلکسیونی از راه‌های مداخله‌گر در آزمایش را در صندوقچه ذهن خود جاسازی کرده‌اند و من در اینجا به علت عدم ضرورت در مورد عوامل مداخله‌گر، فقط به روش‌هایی جهت تشخیص آن اشاره می‌کنم که ازجمله آن توجه به رنگ، بو، کراتین، PH و همچنین روش تأییدی یا کروماتوگرافی (TLC)اشاره کرد که البته به زمان بیشتری برای انجام آن نیاز است.
آیا مثبت شدن تست اعتیاد صد در صد نشان‌گر اعتیاد فرد است؟
هیچ تست تشخیص عاری از خطا نیست به ابن معنی که می‌تواند مواردی را به‌اشتباه مثبت تشخیص دهد به‌طور مثال دیفن هیدرامین که همان آنتی‌هیستامین معروف، می‌تواند با آنتی بادی متادون تداخل داشته باشد و ضد درد معروف که ایبو بروفن است و سایر ضدالتهاب‌های غیر استروییدی که ازجمله آن‌ها آسپرین، بروفن، ژلوفن، دیکلوفناک، ناپروکسن، پیروکسیکام و ... نام برد که می‌تواند در تست ماری‌جوانا یا حشیش تداخل ایجاد کند و در بعضی از این داروها ازجمله ایبو بروفن می‌تواند حتی در تست متادون هم تداخل ایجاد کند. همچنین پرو متازین در تست آمفتامین‌ها اختلال ایجاد می‌کند.
برای پیشگیری از موارد مثبت کاذب چه باید کرد؟
به‌طورکلی توصیه می‌شود برای پیشگیری از موارد مثبت کاذب، یکی دو روز قبل از آزمایش اعتیاد، از مصرف هرگونه دارو، گیاهان دارویی (که به‌عنوان ضد درد در عطاری‌ها موجود است)، قهوه و چای سبز خودداری شود و اگر فردی بنا به‌ضرورت باید از دارویی استفاده کند که نتیجه آزمایش او را مثبت کرد به مسئول مربوطه گزارش دهد و از او درخواست کند که از روش تأییدی یا کروماتوگرافی استفاده کند که البته زمان و هزینه بیشتری باید صرف کند.
نویسنده: همسفر مهدی لژیون آقای ابوالفضل شمس
منابع:
Richard L.Hawks, ph.D, c.Nora chiong, ph.D, urine Testing for drug of abuse NIDA Research
Principles of addiction medicine - Richard K.ries, Shannon C.Miller, David A.Fiellin 2009
www.medscape.com