دستور جلسه این هفته : سم زدایی یا سم نزدایی

بسم الله ارحمن الرحیم

قبل از هرچیز یادآور می شویم بیان دیدگاه های کنگره 60 در خصوص روش ها و متد های درمانی اعتیاد  ، به مفهوم مخالفت با گروه ها ، شخصیت ها ، متخصصین و یا سایر بخش هایی که در حوزه درمان اعتیاد فعالیت می کنند نیست ، بلکه صرفاً کنکاشی علمی و بررسی موضوع با نگاهی کاملاً علمی و تجربی است . .

به طور کلی ، یکی از مهمترین وجوه تمایز متد درمانی و ایده درمانی کنگره 60 ( دی اس تی DST ) با سایر متدهای درمانی اعتیاد در سراسر دنیا ، موضوع سم زدایی یا سم نزدایی است . مقاله علمی سم نزدایی ، نوشته مهندس حسین دژاکام ، که برای اولین بار در سمینار سراسری اعتیاد ، چالش ها و درمان ها ، در دانشگاه علوم پزشکی زنجان در سال 1381 ارائه گردید ، به تفصیل این موضوع را مورد بررسی قرار می دهد و 14 اصل که در درمان بیماری اعتیاد بایستی مورد توجه قرار گیرد را بیان می کند . برای آشنایی کامل شما با این دستور جلسه ، توصیه می کنیم این مقاله را تهیه و مطالعه فرمایید .

 از زمانی که اعتیاد به عنوان یک بیماری ، در جهان شناخته شد ، مصرف دایمی مواد مخدر به صورت جدی تحت عنوان بیماری ، مورد توجه متخصصین قرار گرفت و همواره چگونگی این بیماری و ابعاد این بیماری  نیز مورد توجه و کاوش بوده است ، زیرا در جهان پزشکی ، تشخیص بیماری و مشخص کردن جزییات آسیب های بیماری و در نهایت تعریف بیماری ، از اهمیت ویژه ای برخوردار است و نقطه شروع عملیات درمانی محسوب می گردد.

یکی از بزرگترین انحرافات علمی در برخورد با بیماری اعتیاد و درمان آن در جهان ، از این نقطه شکل گرفت که اعتیاد را مسمومیت مزمن تعریف کردند و بر اساس این تعریف ، مصرف کننده مواد مخدر یا بیمار اعتیاد ، مسموم قلمداد گردید .
این تعریف آغازی بود برای به کارگیری یکی از اشتباه ترین و بی نتیجه ترین متدهای درمانی اعتیاد در سراسر دنیا ، یعنی سم زدایی .

 در این تعریف با دو موضوع رو به رو می شویم . سم و سم زدایی .

 بر اساس این تعریف ، مواد مخدر سم محسوب می شود و مصرف کننده مواد مخدر مسموم و برای رسیدن به درمان و رهایی ، بایستی ابتدا به ساکن ، بقایا یا اثرات مواد مخدر از جسم بیمار خارج گردد یا به عبارتی سم زدایی شود تا امر درمان صورت پذیرد . 

بیش از سه دهه است که در دنیا ، متخصصین اعتیاد برای درمان بیماری اعتیاد ، نسخه سم زدایی می پیچند و در طول این مدت ، بسیاری  از بیماران اعتیاد با این روش تحت درمان قرار گرفته اند . تا کنون روشهای مختلفی از متد سم زدایی ارائه گردیده که آخرین ورژن و در عین حال مخرب ترین آنها روش UROD بوده است . ظاهراً برای اولین بار در سال 1985 میلادی ، عمل سم زدایی فوق سریع ، یا  URD در اروپا انجام گرفت و 11 سال بعد برای اولین بار در ایران نیز به کار گرفته شد .

یو آر او دی UROD مخفف کلمات  Ultra Rapid Opium Detoxification   می باشد به معنی سم زدایی فوق سریع مواد افیونی .
این روش ادعا می کند که در مدت چند ساعت در وضعیت بیهوشی عمومی ، با تزریق مقادیر زیادی آنتاگونیست (  نالکسون ) به طور کامل اثرات مواد افیونی را از جسم خارج می کند و سپس با تجویز آنتاگونیست نالترکسون که به صورت کپسول خوراکی می باشد ، دوره درمان ادامه می یابد . شایان ذکر است که نالترکسون با قدرت چسبندگی و سرعت ورود بالا که گفته می شود 35 برابر از مواد افیونی بیشتر است ، گیرنده ها یا رسپتورهای مواد افیونی را اشغال و بلوکه می کند و از جذب هر گونه ماده افیونی خودداری می کند . در این حالت شخص در حالت خماری شدید و ماندگار به سر می برد و هیچ گونه ماده مخدری در بدن او جذب نمی شود . گفته می شود که این دارو و اثر آن باعث ایجاد تنفر از مواد مخدر و جلوگیری از عود می شود . 

حال تعدادی سوال مطرح می کنیم .

آیا مواد مخدر سم است ؟

 آیا خارج شدن اثرات مواد مخدر یا سم از جسم ، به مفهوم درمان اعتیاد است ؟  
آیا خارج شدن سریع اثرات مواد افیونی از جسم به درمان کمکی می کند ؟

آیا  آنتاگونیست نالترکسون باعث تنفر از مواد مخدر می شود ؟

اگر این سوالات را از متخصصین و یا از مردم عادی بپرسید ممکن است با جواب مثبت روبرو شوید ، اما ببینیم دیدگاه کنگره 60 در این خصوص چیست .

کنگره 60 معتقد است که از اساس و پایه ، تعریف مسمومیت مزمن برای بیماری اعتیاد  اشتباه و مردود است .

 1 - کنگره 60 معتقد است که مواد مخدر برای انسان های سالم که مصرف کننده مواد مخدر نیستند ، سم محسوب می شود و مصرف آن باعث خارج شدن سیستم ها از تعادل و در نتیجه مسمومیت می شود که در این خصوص شکی در انجام عملیات سم زدایی برای نجات بیمار نیست .

اما مواد مخدر برای بیمار اعتیاد نه تنها سم نیست ، بلکه برای او حکم دارویی را دارد که اگر مصرف نکند و به جسم او نرسد ، از تعادل خارج می شود و در وضعیت خماری شدید یا سندرم محرومیت از مواد مخدر قرار می گیرد ( سندرم یعنی عوارض متعدد و همه جانبه ناشی از خماری ) . این چگونه سمی است که اگر شخص آن را مصرف نکند حالش بد می شود و از تعادل خارج می شود .

 2 - خارج کردن اثرات و بقایای مواد مخدر از جسم بیمار نه تنها هیچ کمکی به او و درمانش نمی کند ، بلکه او را در وضعیت بسیار بحرانی قرار می دهد و باعث غرق شدن بیشتر او در تخریب های  اعتیاد و روی آوردن به مصرف داروهای روان گردان و تبدیل اعتیاد او به اعتیاد پر خطر ( مصرف قرص و مخدهای سنگین تر ) می شود . افرادی که تجربه سم زدایی با روش هایی چون URD یا UROD  را دارند ، وقتی از وضعیت خود بعد از انجام عمل سم زدایی سخن می گویند ، باور کردنی نیست . شدت عوارض و وضعیت وخیم آن ها را نمی توان توضیح داد . جالب این که در بین افرادی که تجربه سم زدایی دارند ، حداقل افرادی که به کنگره 60 مراجعه کرده اند ،حتی یک مورد موفقیت نیز وجود ندارد .
 

 3- خارج کردن سریع اثرات مواد مخدر یا بقایای مواد مخدر از جسم نه تنها هیچ کمکی به درمان نمی کند ، بلکه خماری شدید ناشی از انجام این عمل به منزله یک شوک فیزیولوژی شدید ، آسیب های جبران ناپذیری به سیستم های عصبی و هورمونی انسان وارد می کند که بعضاً شاید قابل جبران نباشد .

همه مصرف کنندگان مواد مخدر می دانند که اگر چند ساعت مواد به آنها نرسد ، اثرات مواد مخدر از بین می رود و نیازی به سم زدایی نیست . مصرف کنندگان مواد مخدر بسیاری از خوراکی ها را مصرف نمی کنند ، مثل آبلیمو یا خوراکی هایی که حاوی ویتامین سی باشد مثل مرکبات و همینطور ترشیجات یا هندوانه و بعضی لبنیات . زیرا مصرف آنها باعث از بین رفتن اثرات مواد می شود و شخص به سرعت خمار می شود . بنابراین خارج کردن اثرات مواد مخدر نیازی به بیهوشی عمومی و استفاده از دارو و تخت بیمارستان و دریافت هزینه های هنگفت ندارد .

ج 4- نالترکسون یا نالکسون داروهای آنتا گونیست یا ضد مواد مواد فیونی هستند که در سیستم عصبی و در فضای بین سیناپسی ، گیرنده ها یا رسپتورهای مواد مخدر بر سطح دندریت های سلول های عصبی یا نرون ها می نشینند و آن ها را اشغال می کنند . در این حالت ، گیرنده ها با ورود سایر مواد مخدر تحریک نمی شوند و شخص هر قدر مصرف کند ، برای او اثری ندارد . در این حالت یعنی عدم جذب اثرات مواد مصرفی ، باعث بالارفتن سطح مورفین و یا هر ماده مخدر دیگری در خون می شود و می تواند خطر ساز باشد . این نتیجه و عملکرد داروی آنتاگونیست می باشد .

معمولاً به بیماران گفته می شود بعد از مصرف آنتاگونیست ، مصرف هرگونه ماده مخدر ممکن است منتهی به مرگ شود . مصرف کنندگان مواد مخدر به دلیل ترس از مصرف همزمان آنتاگونیست و مواد مخدر و همچنین بی اثر بودن مصرف مواد ، تا چند صباحی از مصرف دوری می کنند و عده ای بدون ارایه دلایل علمی و تشریح مکانیسم عمل ، می گویند که نالترکسون تنفر از مواد ایجاد می کند . اما کسانی که آشنایی علمی با عملکرد این دارو دارند می دانند که هیچ ربطی بین ایجاد تنفر و عملکرد داروی آنتاگونیست وجود ندارد .

ترکیبات دارویی :

 اگر به ترکیبات مواد مخدری چون تریاک یا هرویین و یا خانواده کانابیس ( شاهدانه ) نگاهی بیاندازیم می بینیم که ترکیبات آن ها که از نگاه عمومی سم محسوب می شود ، ترکیبات دارویی است .

برای مثال در ترکیبات تریاک موادی چون مرفین ، کدئین ، نارسئین ، نارکوتین ، پاپاورین ، کتامین و غیره وجود دارد . این ها هیچ کدام سم نیستند، دارو هستند و در داروسازی و درمان بیماری ها نقش بسیار مهم و تعیین کننده ای دارند .

هرویین ترکیبی است از مرفین و انیدرید استیک ، مواد حاصله از گیاه کانابیس یا شاهدانه همگی دارای ترکیب اصلی THC 
(Tetra Hidro Canabinol) هستند . این ها همه ترکیبات دارویی هستند  THC در ساخت بعضی از داروها مورد استفاده قرار می گیرد .
وقتی از مواد مخدری چون تریاک صحبت می کنیم ، ممکن است از نگاه عامیانه ، تصوری منفی در اذهان وجود داشته باشد و نسبت به کلمه تریاک حساس باشیم و فکر کنیم که تریاک چیز بدی است ، یک ماده شیطانی و مخرب است ، این دیدگاه یک روی سکه است که ناشی از سوء مصرف است ، اما از نگاه علمی ، تریاک یک مجموعه دارویی است وترکیبات آن هیچ کدام به عنوان سم شناخته نمی شود ، بلکه گرانبهاترین عناصر دارویی عصرما محسوب می گردند .

شاید گفته شود که اگر زیاد مصرف شود آن وقت حکم سم را پیدا می کند ، اما باید دید که آیا چیزی وجود دارد که اگر انسان بیش از حد  مصرف کند از تعادل خارج نشود ؟

حتی مواد غذایی بسیار حیاتی نیز که انسان هر روز به آنها نیاز دارد ، اگر بیش از حد مصرف شود انسان را از تعادل خارج می کند و منجر به بیماری می شود . حتی یک داروی ساده مثل آسپرین نیز اگر زیاد مصرف شود انسان را از تعادل خارج می کند .

بنابراین از دیدگاه کنگره 60 مواد مخدر برای مصرف کننده مواد مخدر یا بیمار اعتیاد ، سم نیست و بیمار اعتیاد مسموم نیست . عملیاتی که تحت عنوان سم زدایی با رنگ و لعاب روش علمی ، امروزه در بسیاری از مراکز درمانی انجام می شود یک اشتباه فاحش علمی  و مخرب و ویرانگر است . حتی اگر بپذیریم و فرض بگیریم که سم زدایی باید انجام شود ، نیازی به تخت و بستری شدن ، بیهوشی عمومی و مصرف داروی آنتا گونیست ، آن هم با هزینه های گزاف و سرسام آور نیست . مصرف کننده موادمخدر  اگر سه روز مواد مصرف نکند چه می شود؟ آیا خمار نمی شود ؟ آیا اثرات مواد مخدر به طور کامل از جسم او خارج نمی شود ؟ اگر مصرف کننده مواد مخدر مقداری آب لیمو مصرف کند چه می شود ؟ آیا خمار نمی شود ؟ آیا سم زدایی نمی شود ؟

خوشبختانه امروزه بسیاری از متخصصین ، کاملا از این اشتباه آگاه شده اند و معتقدند که این شیوه درمانی نتیجه و بار درمانی ندارد و به شکست منتهی می شود . امروزه متخصصین به این امر واقف هستند که وابستگی به مواد مخدر، مانند وابستگی به بسیاری از داروهای دیگر است که در تمام دنیا در مراکز درمانی برای درمان آن از روش کاهش تدریجی و پله ای مصرف ( تیپرینگ ) استفاده می شود . اما به هر حال سم زدایی تبدیل به اصطلاحی شده است که در مورد روش های درمانی اعتیاد مورد استفاده قرار می گیرد  ، 
 کنگره 60 به عنوان یک مرکز راهنمایی رایگان درمان اعتیاد که همواره سعی می کند با نگاه کاملا  علمی و تجربی به موضوع اعتیاد و درمان آن نگاه کند ، در طول سال های گذشته سعی کرده است که دیدگاه خود را نسبت به درمان بیماری اعتیاد به گوش جهانیان برساند و نقاط ابهام و گره های کور این بیماری را باز نماید . به کار گیری روش های بی نتیجه و تعریف اشتباه از بیماری اعتیاد ، همگی دال بر ناشناخته بودن این بیماری است . کار به جایی رسید که در اواخر دهه هشتاد میلادی ، علم و دانش بشری در مقابل اعتیاد زانو زد و تئوری کاهش آسیب یا هارم ریداکشن Harm Reduction مطرح گردید . زمانی که دانش بشری به این نقطه رسید که اعتیاد درمان ندارد ، مطرح گردید ، حال که درمانی وجود ندارد ، حداقل روی کاهش آسیب کار کنیم .

کنگره 60 معتقد است اگر صورت مسئله اعتیاد را بشکافیم و به نسبت به آن شناخت و احاطه داشته باشیم ، دیگر در تعریف بیماری اعتیاد به بیراهه نمی رویم و روش هایی را برای درمان اعتیاد به کار نمی گیریم که بیماران اعتیاد را به جای درمان ، بیمار تر کند . درج آگهی های درمان اعتیاد در چند ساعت و تضمینی در مطبوعات ، آن هم در دنیای امروز که عصر ارتباطات و فن آوری است ، شبیه به یک مزاح گریه آوراست . همه این ها ناشی از گمراهی علمی است . گمراهی که فقط با پیام رسانی و اطلاع رسانی صحیح از درمان اعتیاد از بین می رود.

  پیام کنگره 60 این است که :
اعتیاد مسمومیت مزمن نیست ، بلکه جایگزینی مزمن است . جایگزینی مواد مخدر بیرونی به جای مواد مخدر درونی یا طبیعی .
درمان اعتیاد در کوتاه مدت ، مطلقاً امکان پذیر نیست ،

 درمان اعتیاد حداقل به 10 ماه زمان نیاز دارد .
درمان اعتیاد یعنی راه اندازی سیستم X ایکس یا سیستم تولید کننده مخدرهای طبیعی در دستگاه عصبی و هورمونی، مثل : دوپامین ، سروتونین ، استیل کولین ، اپیورفین ، اندورفین ها ، انکفالین ها ، دینورفین ، اپی نفرین ، آدرنالین و غیره که بر اثر مصرف مواد مخدر و اعتیاد از چرخه طبیعی خارج شده اند .

درمان اعتیاد یعنی به تعادل رسیدن جسم ، روان و جهان بینی ،

درمان اعتیاد یعنی درمان قطعی بدون عود ، ریلپس یا برگشت و بدون تنفر از مواد و یا میل به مصرف مواد یا کریوینگ.

و در نهایت اینکه بیماری اعتیاد درمان قطعی دارد ، حقیقتاً درمان قطعی دارد . طوری که کسی باور نکند این شخص در گذشته مصرف کننده مواد مخدر بوده است . او دیگر به اعتیاد برگشت نمی کند و دفتر اعتیاد را برای همیشه در زندگی خود بسته است .
 

نویسنده:  مسافر علی خدامی